محرمات اسلام: (مجموعه ای از معارف اسلامی اعتقادی - فقهی - اخلاقی - تاریخی - اقتصادی) صفحه 199

1- بحارالانوار ج 4 / ص 111؛ کیفرگناه، ص 198

2- الأمن من مکراللّه و هو من الکبائر العظام و فیه خطر عظیم أعاذنا اللّه من مکره و بطشه و سطوته و إستدراجه عبده المذنب و اسأله أن یرحمنا و یعصمنا عن معاصیه و عن الغفله و نسیان الذنوب و الاستدراج فیها و تواتر النعم و الغفله عن شکرها و أداء حقّها فإنّا عباد ضعفاء ولولا فضله و رحمته لکنّا من الخاسرین و لولا فضله و رحمته لاتّبعنا الشیطان و لولا فضله و رحمته ما زکی منّا من أحد أبداً و لا حیله لنا إلاّ رجاء رحمته و قد وسعت رحمته کلّ شی ءٍ و سبقت رحمته غضبه و نقول ما قاله الإمام الباقرعلیه السلام: «یا أجود من أعطی و یا خیر من سُئل و یا أرحم من أسترحم إرحم ضعفی و قلّه حیلتی و أعفنی من وجعی» و أقول له متضرّعاً باکیاً لذنوبی و خطایای التی لم أحصها و قد أحصاها و ملائکته الحفظه: أنت یا ربّ أرحم الراحمین و أکرم الأکرمین و وعدت لعبادک العفو و الرحمه و نهیتهم عن القنوت و الیأس من رحمتک فیامن عظمت رحمته و غفرانه إرحم و اغفرلمن عظمت ذنوبه و عصیانه فإنّ مغفرّتک اعظم من ذنوبی و رحمتک اوسع من خطایای فلا تؤاخذنی بسوء عملی و لا تستدرجنی بالعقوبه و قد تعلم جرمی و ضعفی و فقری و فاقتی و ذلّی و مسکنتی و لا تحرمنی ما رجوت من رحمتک و عفوک ولا تخّیبنی فیما دعوت لعفوک و مغفرتک و استرنی بسترک الساتر و إرحمنی فیمن ترحمه و اغفرلی فیمن تغفره و تفضّل علیّ فیمن تتفضّل علیه فقد عظم جرمی ولکن عفوک أعظم منها و لا ینفعک الإنتقام منّی و أنا عبدک الضعیف الذلیل الحقیر المسکین المستکین الخائف المستجیر.

عقوبت الهی است. خداوند در عقوبت و کیفر عجله و شتاب نمی کند تا جایی که گناهکار فکر می کند کیفر و عقوبتی برای او نخواهد بود. و به این ترتیب، به گناه خود ادامه می دهد و ندامت و پشیمانی و توبه ای هم برای او حاصل نمی شود. تا این که یکباره، در حال معصیت و غفلت، مورد مؤاخذه خدا قرار می گیرد، و این معنای استدراج و مکر خداوند است.

از این رو، باید از گناه و نافرمانی خداوند ترسید و پس از هر گناهی توبه و استغفار و جبران آن گناه را از یاد نبرد و از خداوند در خواست عصمت و فضل و کرم و رحمت نمود و از او خواست که ما را به خود واگذار نفرماید، وگرنه زیانکار و گرفتار شیطان خواهیم شد و راهی برای نجات پیدا نخواهیم کرد.

اگر انسان در پیشگاه خداوند به ناتوانی و جهل و نادانی و فقر و بیچارگی خود معترف و از گناهان خود در هراس باشد و همیشه توبه و استغفار نماید و از خدای خود درخواست رحمت و تفضّل و عصمت نماید، خداوند او را به خود واگذار نخواهد نمود و گرفتار گناه و غفلت و یأس و ناامیدی از رحمت خداوند نخواهد شد: «و لولا فضل اللّه و رحمته علیکم لکنتم من الخاسرین».

البته - چنان که پیش تر گفته شد- اگر خداوند بنده خود را دوست داشته باشد، هنگامی که گناه و خلافی انجام می دهد او را به بلایی گرفتار می کند تا به یاد توبه و استغفار بیفتد و بخشوده شود، و اگر بنده ای را دوست نداشته باشد و او گناه و نافرمانی بکند، خداوند نعمت های دنیا را بیش از پیش به او می دهد تا از یاد توبه و استغفار خارج گردد و سپس یکباره او را می گیرد و این را استدراج و املاء می گویند.

-1