تربیت اخلاقی مخاطب صفحه 47

می کردند و گاهی به شکل گروهی و گاهی به شکل فردی به نصیحت آنها می پرداختند. رفتار عملی امام رضا علیه السلام نیز نشانه انسانی کامل و نمونه است که هیچ علاقه ای به دنیا و ظواهر آن ندارند.

از آموزه های تربیتی و اخلاقی که امام جواد علیه السلام بر آن تاکید دارند، عمل همراه با شناخت است. ایشان در این باره فرمودند: «من لم یعرف الموارد اعیته المصادر؛ کسی که راه ورود به کاری را نشناسد، راه برون شدن از آن درمانده اش می کند.»(1) یعنی آشنا نبودن با کار و راهکارهای انجام آن، شخص را در دامی می افکند که بیرون آمدن از آن، بسیار دشوار خواهد بود. از دیگر دستورهای اخلاقی آن حضرت علیه السلام مدارا کردن با مردم است؛ یعنی نسبت به دیگران سختگیر نبودند و اگر خطا و اشتباه قابل بخششی انجام می دادند، آن را می پوشاندند و می بخشیدند. حضرت امام جواد علیه السلام می فرمایند: «من هجر المداراه قاربه المکروه؛ آنکه سازش و مدارا را ترک کند، ناگواری به او روی آورد.»(2) همچنین بر اساس روش تربیتی امام مجتبی علیه السلام بعد از اینکه به زمینه ها و بسترهای مناسب در تعلیم و تربیت پرداخته شد، با ایجاد ارتباط عاطفی و به کارگیری شیوه های صحیح تربیتی، به رشد و پرورش فرزندان اقدام می شود. در این شیوه مسائل اساسی و ریشه دار تربیت، عوامل و نقش آفرینان در این صحنه، شیوه های اصلاح رفتار و جلوگیری از لغزش ها، صفات و شرایط مربیان برتر، راه های مقابله با مشکلات و حل آنان، تربیت دینی، اهمیت الگو و سرمشق، موانع و آفات تربیت، اهمیت خانواده و نقش