- سخن ناشر 1
- مفهوم و مصداق هوای نفس 3
- واژه هوی در قرآن 4
- زندگی بدون قید معنا ندارد 5
- نمونه هایی از هواپرستی 7
- سلاح جنگ با هوی 12
- کربلا میدان جنگ با هوای نفس 12
- اشاره 15
- علت آفرینش ابلیس 17
- سومین دشمن انسان: زن و فرزند 19
- مقایسه دشمنان سه گانۀ انسان با یکدیگر 20
- هوای نفس: دشمن حقوق دیگران 21
- خواسته های بی پایان هوای نفس 21
- اشاره 23
- سلاح مبارزه با دشمنان سه گانه 23
- 1. زیستن با ارزش ها 23
- 2. یاری پروردگار 25
- اشاره 28
- خداوند آدمی را بر صورت خویش خلق کرد 30
- مردگان سخن نمی شنوند 31
- نمونه ای از سوء عاقبت 32
- مگر ابن زیاد یا رضا شاه چقدر قدرت داشتند؟ 34
- اسلحه دوم: نصرت خداوند 36
- بازگشت به سبب توبه 37
- توبه بهلول نبّاش 38
- اشاره 39
- پاسخ یعقوب پیامبر 41
- این درگه ما درگه نومیدی نیست 41
- ناامیدی از رحمت پروردگار کفر است 42
- توجه به زمان خاص برای طلب آمرزش 42
- ماجرای توبه کعب بن زهیر 43
- نه خدا توانمش خواند، نه بشر توانمش گفت... 44
- ادامه ماجرای کعب 45
- با خدایی این چنین، زان روز ترسیدن خطاست 45
- بررسی مفهوم خلود ابدی در نار 47
- بیماری: کفاره گناه مومن 48
- نجات از دوزخ با توسل به معصومین 49
- ندامت وحشی، قاتل حمزه سیدالشهدا علیه السلام 49
- اشاره 55
- حجاب اول: شیطان 56
- این حجاب ها کدامند؟ 56
- برنامه های شیطان 59
- دعوت به فحشا 60
- دعوت پروردگار 60
- ثمره فرزند نیک 61
- معامله با خدا چنین است 62
- ابراهیم، علیه السلام، در آتش 66
- اشاره 68
- جهل چگونه دشمنی است ؟ 69
- تفاوت علم و ایمان 70
- شرارت مرد بینوا 72
- عمل معصومین نیز بر اساس مصلحت است 73
- دوستی با غیر خدا روا نیست 74
- ادامه ماجرای مجنون 76
- تعلق به غیر خدا از جهل است 78
- بی پروایی شمر 79
- اشاره 82
- مقام شهیدان کربلا از علم آنان است 84
- امام حسین، علیه السلام، و اعمال ولایت 86
- امام حسین، علیه السلام، و دعای عرفه 87
- حکایتی از مرحوم شیخ عباس قمی 88
- احترام پیامبر به مومنین 89
- معرفت پایه عمل است 91
- اشاره 93
- پاسخ یک اشکال 95
- شیاطین بنی امیه 95
- معاویه و تطمیع سرداران سپاه امام حسن 97
- چگونه امام غریب می ماند؟ 97
- پاداش قتل شهید مدرس 98
- وظیفه مومن در برابر دشمنی خانواده 100
- حکایت فروش نخلستان و انفاق آن 101
- همسر و فرزند صالح نعمت است 101
- مقایسه عظمت پیامبر اکرم با حضرت موسی، علیهما السلام 104
- اشاره 107
- دوزخ اختصاص به جاهلان ندارد 109
- دانش هر کسی به قدر وسعت اوست 110
- معرفت در برخورد با همسر 111
- رمز موفقیت پیامبر اسلام 114
- درد بی عقلی دوایش آتش است 116
- در انتظار کاروان حسینی 117
- اشاره 120
- بنیانگذاران مکتب آزادی و آزادگی 122
- مرگ خاموشی نیست 123
- مفهوم میم 124
- معنای معرفت 124
- مفهوم عین 125
- حکایت کشیش مسلمان 126
- مفهوم فاء 129
- مفهوم تاء 129
- مفهوم راء 129
- اشاره 129
- شرایط کسب و نگهداری معرفت 129
- شرط دوم: عمل 130
- شرط سوم: اخلاص در عمل 130
- اشاره 130
- شرط چهارم: اصرار و پافشاری 131
- تنها عمل مقبول حرّ 131
- شرط پنجم: ابلاغ 131
- دیدگاه اهل معرفت نسبت به هستی و انسان 132
- اشاره 135
- از نماز کمک بگیرید! 137
- اری جستن ابن سینا از نماز 137
- رابطه ایمان با بهبود بیماری 138
- رمز عمر طولانی 139
- آنجاست دلم که یارم آنجاست 141
- مفهوم واقعی بشارت و انذار 143
- حکایتی از مرحوم حاج ملا هادی سبزواری 143
- حکایتی از مرحوم شیخ ابراهیم امامزاده زیدی 145
- حکایتی از مرحوم شیخ محمد بهاری 145
- حکمت خلقت انسان 147
- نمونه ای از رفتارهای اهل معرفت 148
- حکایتی از مرحوم میرزا جواد آقای تهرانی 149
- اشاره 151
- انسان معمار حیات معنوی خویش است 153
- ارکان حیات معنوی انسان 153
- پیامبر اسلام مظهر اسماء و صفات الهی بود 154
- ارزش انسان به حیات معنوی اوست 155
- علی، علیه السلام «مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکِتٰابِ » است 156
- سخنی از امیرمومنان، علیه السلام 156
- تواضع حضرت سلیمان، علیه السلام 157
- ولا باب العمی فیصد عنه 162
- فذلک میت الاحیاء 163
- والاعلام قائمۀ والآیات واضحۀ والمنار منصوبۀ 165
- فأین یتاه بکم ؟ 166
- وبینکم عترۀ نبیکم وهم عظمّۀ الحق واعلام الدین والسنۀ الصدق 167
- علم علی و مظلومیت دیگر آن حضرت 167
- فانزلوهم باحسن منازل القرآن 168
- اشاره 169
- پایان شب سیه سپید است 171
- امید یعقوب به زنده بودن یوسف 172
- تحسس به جای تجسس 173
- سخن یعقوب، علیه السلام، نشانه امید او بود 174
- امیدواری پیامبر اسلام در تبلیغ دین 175
- سخنی از اسقف کلیسای سن پل لندن 178
- اشاره 183
- مفهوم خسارت در قرآن 185
- ارزیابی قرآن از حضرت عیسی، علیه السلام 186
- اسرار ازل را نه تو دانی و نه من 186
- تو را دوگوش دادند و یک زبان... 188
- عقل معیار عبادت است 188
- دین با علم و معرفت آغاز شد 189
- آن که ادب را از دست داد چه به دست آورد؟ 190
- حکایت حاکم مصر 191
- حکایت مرحوم جهانگیرخان قشقایی 192
- اشاره 195
- پرهیز از کسالت و تنبلی 196
- عمار یاسر در جنگ صفین 197
- ادگیری تا دم مرگ 198
- صبر و پشتکار روحانی هنرمند 200
- آموختن علم واجب است، حتی اگر در چین باشد 202
- فرق فریضه با واجب 202
- معرفت هدیه ای الهی است 205
- اشاره 207
- محورهای کسب معرفت در قرآن 209
- دعوت به علم آموختن در قرآن 211
- انسان محصول و ثمره همه کائنات است 212
- نمونه ای از شگفتی و عظمت آسمان 212
- علم در چهار موضوع خلاصه شده است 213
- اشاره 215
- معرفت سبب فروتنی است 217
- گوش و چشم و قلب: ابزار کسب معرفت 218
- جعل لکم السمع والابصار والافئده 219
- فرشتگان نیز شاهدند 221
- سه آیه از سوره مبارکه مائده 221
- اشاره 221
- آیه دوم: 222
- اشاره 225
- شکرگزاران اندک اند 233
- اشاره 236
- کسب معرفت واجب عینی است 237
- گوش منفی کدام است ؟ 239
- برداشت هایی از این آیه شریفه 240
- شکایت گوش و چشم از انسان در قیامت 241
- اشاره 244
- کدام ثروت پسندیده نیست 245
- سخنی از مرحوم فیض کاشانی 246
- ارزیابی حرکت علمی مرحوم فیض 249
- معرفت بالاتر است یا عبادت ؟ 250
- اهل معرفت در سخنان امیر مومنان، علیه السلام 252
- اشاره 254
- اشاره 254
- سه منبع مهم شناخت خدا 254
- منبع اول: کتاب آفاق 254
- آفتاب آمد دلیل آفتاب 254
- منبع سوم: کتاب خدا (قرآن) 256
- منبع دوم: کتاب نفس 256
- آثار معرفت به خدا 258
- حکایتی درباره بهره گیری صحیح از گوش 260
- پیامبر معلم دلسوز بشر است 261
- درسی از مرحوم آیت الله حائری، موسس حوزه علمیه قم 263
- چشمی که نتواند گریه کند کور باشد بهتر است 263
- حکایتی از مرحوم آیت الله سید محمد فشارکی 264
بسم الله الرحمن الرحیم. الحمد لله رب العالمین وصلّی الله علی جمیع الأنبیاء والمرسلین وصلّ علی محمّد وآله الطاهرین، ولعن علی اعدائهم اجمعین.
موضوع بحث درباره معرفت و دانایی و آگاهی بود. وجود مبارک حضرت ابی عبدالله الحسین، علیه السلام، به مرد حاجتمندی که به ایشان مراجعه کرده بود، از قول پیغمبر اسلام، صلی الله علیه و آله، فرمودند:
«المعروف بقدر المعرفۀ». (1)
یعنی خوبی هایی که از انسان صادر می شود یا به او می رسد به تناسب معرفت و آگاهی و دانایی اوست. درصد بالایی از این خوبی ها در زمره ارزش های الهی و انسانی است که خداوند متعال طلوع آن را در آگاهان و دانایان قرار داده است. از این رو، عبادات دانایان قابل مقایسه با عبادت افرادی که از معرفت تهی هستند نیست. (2)
کسب معرفت واجب عینی است
این همه تاکید برکسب معرفت ممکن است سبب ایجاد این توهم در ذهن شود که آیا همه باید برای کسب معرفت بیست سال از عمر خود را در محضر اهل معرفت بگذرانند تا خود نیز در زمره اهل معرفت قرار
1- (1)) پی نوشت . تفسیر رازی، ج 2، ص 198؛ نیز با اختلاف اندک در بحار الانوار، ج 44، ص 196: «أعرابی قصد الحسین بن علی رضی الله عنهما، فسلم علیه وسأله حاجۀ وقال: سمعت جدک یقول: إذا سألتم حاجۀ فاسألوها من أحد أربعۀ: إما عربی شریف، أو مولی کریم، أو حامل القرآن، أو صاحب وجه صبیح. فأما العرب فشرفت بجدک، وأما الکرم فدأبکم وسیرتکم، وأما القرآن ففی بیوتکم نزل، وأما الوجه الصبیح فإنی سمعت رسول الله صلی الله علیه وسلم یقول: إذا أردتم أن تنظروا إلی فانظروا إلی الحسن والحسین، فقال الحسین: ما حاجتک؟ فکتبها علی الأرض. فقال الحسین سمعت أبی علیا یقول: قیمۀ کل امرئ ما یحسنه. وسمعت جدی یقول: المعروف بقدر المعرفۀ. فأسألک عن ثلاث مسائل إن أحسنت فی جواب واحدۀ فلک ثلث ما عندی وإن أجبت عن اثنتین فلک ثلثا ما عندی وإن أجبت عن الثلاث فلک کل ما عندی وقد حمل إلی صرۀ مختومۀ من العراق فقال: سل ولا حول ولا قوۀ إلا بالله فقال: أی الأعمال أفضل قال الأعرابی: الإیمان بالله. قال: فما نجاۀ العبد من الهلکۀ قال: الثقۀ بالله، قال: فما یزین المرء قال: علم معه حلم قال: فإن أخطأه ذلک قال: فمال معه کرم قال: فإن أخطأه ذلک قال: ففقر معه صبر قال: فإن أخطأه ذلک قال: فصاعقۀ تنزل من السماء فتحرقه فضحک الحسین ورمی بالصرۀ إلیه».
2- (2)) . به عنوان نمونه:من لا یحضره الفقیه، شیخ صدوق، ج 4، ص 367: «یا علی نوم العالم أفضل من عبادۀ العابد. یا علی! رکعتین یصلیهما العالم أفضل من ألف رکعۀ یصلیه العابد»؛ نیز کافی، ج 4، ص 41: «سهل بن زیاد، عن عمرو بن عثمان، عن محمد بن شعیب، عن أبی جعفر المدائنی، عن أبی عبد الله علیه السلام قال: شاب سخی مرهق فی الذنوب أحب إلی الله من شیخ عابد بخیل». و احادیثی که در جلد اول کافی کتاب عقل و جهل در مورد معرفت آمده است.