آثار مثبت عمل: مجموعه سخنرانیهای استاد حسین انصاریان صفحه 189

جابر جعفی از امام صادق علیه السلام نقل می کند:پس از پایان جنگ نهروان، امیرالمؤمنین علیه السلام به کوفه برگشتند.برای مردم سخنانی ایراد فرمودند که در آن سخنرانی،خودشان را«ذاکر»معرفی کردند و فرمودند:ای مردم !

«اَنَا الذَّاکِرُ» (1)چاره ای هم نبود،جز این که خودشان را معرفی کنند،چون فتنه ها و آشوب ها، امیرالمؤمنین علیه السلام را از آن حقیقتی که داشت،پنهان کرده بود و فتنه ها و فسادها،با امیرالمؤمنین علیه السلام طوری معامله کرده بود که شخصیت علی علیه السلام در بین مردم گم شده بود،تا جایی که خود امیرالمؤمنین علیه السلام می فرمایند:این فتنه و آشوب ها کاری کرد که من در چشم مردم هموزن معاویه قرار داده شوم

«الدَّهْرُ انْزَلَنِی ثُمَّ انْزَلَنِی،ثَّم انْزَلَنِی حَتّیٰ یُقٰال مُعٰاوِیَهُ وَ عَلِیّ» (2)تا به اینجا رساندند که مردم در گفتگوهای معمولی شان،اول معاویه را ذکر می کردند و مرا در مرحله دوم،یعنی فتنه ها ارزش مرا بعد از معاویه قرار داد.

مفهوم ذاکر بودن امیرالمؤمنین علیه السلام

حضرت علیه السلام برای اتمام حجت بر مردم،چاره ای نداشت جز این که خودش را معرفی کند،لذا روی منبر فرمود:

«أَنَا الذَّاکِرُ» و بعد هم آدرس چند آیه را در سوره مبارکه آل عمران دادند که من چهره ام در این آیات نشان داده شده است.مردم ! اگر قرآن را قبول دارید،شناسنامه من در این چند آیه است،که پروردگار عالم آن را نظام داده است.این سیر سفر امیرالمؤمنین علیه السلام است.

در این آیات چند مسأله مطرح است؛ذکر،فکر،حق،تکلیف،مصونیت از هر نوع سوء،ارتباط شدید با نبوت و منزل آخر هم در آغوش رحمت ابد پروردگار قرار گرفتن.مسافر امیرالمؤمنین علیه السلام است و جاده سفر هم این منازل است.

یکی از آیات این چنین است: «اَلَّذِینَ یَذْکُرُونَ اللّٰهَ» (3)اینجا ممکن است یک ادبیاتی بگوید:امیرالمؤمنین علیه السلام فرموده است:

«أَنَا الذَّاکِرُ» أَنَا،مفرد است و این که

1- (1)) - بحار الأنوار:283/33-285،باب 20،حدیث 547؛«جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام قَالَ خَطَبَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ بِالْکُوفَهِ عِنْدَ مُنْصَرَفِهِ مِنْ نَهْرَوَانَ وَ بَلَغَهُ أَنَّ مُعَاوِیَهَ یَسُبُّهُ وَ یَعِیبُهُ وَ یَقْتُلُ أَصْحَابَهُ فَقَامَ خَطِیباً فَحَمِدَ اللَّهَ وَ أَثْنَی عَلَیْهِ وَ صَلَّی عَلَی رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله وَ ذَکَرَ مَا أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَی نَبِیِّهِ وَ عَلَیْهِ ثُمَّ قَالَ لَوْ لَاآیَهٌ فِی کِتَابِ اللَّهِ مَا ذَکَرْتُ مَا أَنَا ذَاکِرُهُ فِی مَقَامِی هَذَا یَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ أَمّٰا بِنِعْمَهِ رَبِّکَ فَحَدِّثْ...أَنَا وَلِیُّ الْمُؤْمِنِینَ وَ اللَّهُ وَلِیِّی وَ حَسِبَ مُحِبِّی أَنْ یُحِبُّوا مَا أَحَبَّ اللَّهُ وَ حَسِبَ مُبْغِضِی أَنْ یُبْغِضُوا مَنْ أَحَبَّ اللَّهُ أَلَا وَ إِنَّهُ بَلَغَنِی أَنَّ مُعَاوِیَهَ سَبَّنِی وَ لَعَنَنِی اللَّهُمَّ اشْدُدْ وَطْأَتَکَ عَلَیْهِ وَ أَنْزِلِ اللَّعْنَهَ عَلَی الْمُسْتَحِقِّ آمِینَ رَبَّ الْعَالَمِینَ رَبَّ إِسْمَاعِیلَ وَ بَاعِثَ إِبْرَاهِیمَ إِنَّکَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ ثُمَّ نَزَلَ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ عَنْ أَعْوَادِهِ فَمَا عَادَ إِلَیْهَا حَتَّی قَتَلَهُ ابْنُ مُلْجَمٍ لَعَنَهُ اللَّهُ».
2- (2)) - فرحه الغری،سید ابن طاووس:7؛«وإذا کان الإمام علی علیه السلام قد عبر فی واحده من مناسبات صراعه المریر مع الباطل بقوله:أنزلنی الدهر حتی قیل معاویه و علی.فان علیا علیه السلام یذکر الیوم مع معاویه ولکن لیس کند له بل کنقیض له فی النبل و الخلق و الانسانیه».
3- (3)) - آل عمران(3):191؛ آنان که همواره خدا را ایستاده و نشسته و به پهلو آرمیده یاد می کنند،و پیوسته در آفرینش آسمان ها و زمین می اندیشند، [ و از عمق قلب همراه با زبان می گویند: ] پروردگارا ! این [ جهان با عظمت ] را بیهوده نیافریدی،تو از هر عیب و نقصی منزّه و پاکی؛پس ما را از عذاب آتش نگاهدار.