مرگ و فرصتها: مجموعه سخنرانیهای حسین انصاریان صفحه 229

الحمدلله رب العالمین و صلّی الله علی جمیع الانبیاء والمرسلین

و صلّ علی محمد و آله الطاهرین.

مال حلال و ثروت پاک، یعنی مالی که از طریق مشروع به دست می آید، فرصت زیبا و پرمنفعت الهی است. اما اگر صاحب مال بخیل باشد، تمام راه های غنیمت دانستن این فرصت به روی او بسته خواهد شد.

رسول خدا صلی الله علیه و آله جمله ای بر اساس یکی از آیات سورۀ مبارکۀ آل عمران و سورۀ مبارکۀ توبه دارد. (1) علت بیان این جمله نیز این بود که حضرت در طواف مکه بودند و در حالی که دور خانۀ خدا می گشتند، دیدند که شخصی دو دستش را به دیوار بیت گذاشته و دارد دعا می کند. در حال دعا خدا را قسم به کعبه می دهد.

حضرت روی شانه اش دست زدند، او برگشت، دید پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله است، حضرت فرمودند: خدا را به قسمی بالاتر از کعبه قسم بده. گفت: قسم بالاتر کدام است؟ فرمودند: اگر مؤمن هستی، خدا را به خودت قسم بده؛

«انّ المؤمن اعظم حرمه من الکعبه» (2)

احترام مؤمن نزد خدا بیشتر از کعبه است. (3)

کعبه یک سنگ نشانی است که ره گم نشود حاجی! احرام دگر بند، ببین یار کجاست! (4)

عرض کرد: یا رسول اللّه! من اگر چه مؤمن باشم، اما عیبی در من است. حضرت فرمودند: عیب تو چیست؟ گفت: بخیل هستم.

این داستان را مرحوم ملا مهدی نراقی، پدر ملا احمد، در کتاب بسیار پرقیمت «جامع السعادات» نقل می کنند که تا گفت: من بخیل هستم، پیغمبر برای دور شدن از او سرعت گرفت و این جمله را فرمود:

«الیک عنی! لاتحرقنی بنارک» 1

دور شو از من! مرا به آتش (بخلت) نسوزان. بخل در هر کجا باشد، آلوده به این بیماری، در آتش جهنم است.

اگر این رذیله در قلب انسان نباشد، خیلی راحت می تواند از فرصت مال و ثروت به نفع دنیا و آخرت خود استفاده کند. غنیمت دانستن مال به چه صورت است؟ چند آیۀ قرآن که خداوند راه غنیمت دانستن این فرصت را نشان داده است را عنایت کنید.

موارد وجوب اعطای مال در راه خدا

طبق آیات قرآن گاهی این غنیمت دانستن واجب است، یعنی فرصتی که به افراد داده اند، واجب است که از آن بهره برداری کنند و آن را غنیمت بدانند.

این آیه که در سورۀ انفال است را توجه کنید:

« وَ اعْلَمُوا أَنَّمٰا غَنِمْتُمْ مِنْ شَیْ ءٍ فَأَنَّ لِلّٰهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِی الْقُرْبیٰ وَ الْیَتٰامیٰ وَ الْمَسٰاکِینِ وَ ابْنِ السَّبِیلِ » 2

آیه می گوید: از هر چه که سود گرفتید؛ معدن، طلا، نفت، گاز، سنگ های قیمتی، عقیق، فیروزه، کسب، تجارت، اجاره، «شَیْ ءٍ» * شامل همه چیز می شود، از هر چه سود برداشت کردید؛ «غَنِمْتُمْ » ، اگر یک سال گذشت و از این برداشت استفاده

1- (1)) - اشاره به آیات:آل عمران (3) : 180؛ «و کسانی که خدا به آنچه از فضلش به آنان داده بخل می ورزند ، گمان نکنند که آن بخل به سود آنان است ، بلکه آن بخل به زیانشان خواهد بود . به زودی آنچه به آن بخل ورزیدند در روز قیامت طوق گردنشان می شود . و میراث آسمان ها و زمین فقط در سیطرۀ مالکیّت خداست ، و خدا به آنچه انجام می دهید ، آگاه است .» توبه (9) : 75 - 76؛ «از منافقان کسانی هستند که با خدا پیمان بستند ، چنانچه خدا از فضل و احسانش به ما عطا کند ، یقیناً صدقه خواهیم داد و از شایستگان خواهیم شد . * هنگامی که خدا از فضل و احسانش به آنان عطا کرد نسبت به [ هزینه کردن ] آن [ در راه خدا ] بخل ورزیدند و اعراض کنان [ از پیمانشان ] روی گرداندند .»
2- (2)) - بحار الأنوار: 323/7، باب 16، حدیث 16.
3- (3)) - بحار الأنوار: 71/64 (الاخبار)، حدیث 39؛ «رُوِیَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله نَظَرَ إِلَی الْکَعْبَهِ فَقَالَ مَرْحَباً بِالْبَیْتِ مَا أَعْظَمَکَ وَ أَعْظَمَ حُرْمَتَکَ عَلَی اللَّهِ وَ اللَّهِ لَلْمُؤْمِنُ أَعْظَمُ حُرْمَهً مِنْکَ لِأَنَّ اللَّهَ حَرَّمَ مِنْکَ وَاحِدَهً وَ مِنَ الْمُؤْمِنِ ثَلَاثَهً مَالَهُ وَ دَمَهُ وَ أَنْ یُظَنَّ بِهِ ظَنَّ السَّوْءِ.» الدر المنثور: 92/6؛ «ابن عمر قال رأیت النبی صلی الله علیه و آله یطوف بالکعبه ویقول ما أطیبک وأطیب ریحک ما أعظمک وأعظم حرمتک والذی نفس محمد بیده لحرمه المؤمن أعظم عند الله حرمه منک ماله ودمه وان یظن به الا خیرا.»
4- (4)) - ناصر الدین شاه.