سیمای مخبتین در قرآن و روایات صفحه 391

بگونه ای که خود را بزرگ بشمرد و دیگران را کوچک و خوار ومقدار، زیربار هیچ کس نرود، خود را از همه برتر ببیند و حق هیچ صاحب حقی را محترم نشمرد و دائما منتظر باشد که دیگران برای او عظمت قائل شوند.(1)

آری آتش کبر و غرور، نخست از تکبر در برابر بندگان خدا سر می زند، سپس به استکبار در برابر رسولان پروردگار می رسد و سرانجام به تکبر در برابر ذات پاک خداوندگار می انجامد!

انگیزه های تکبر

تکبر اسباب زیادی دارد و همه آنها به این باز می گردد که انسان در خود کمالی تصور کند و بر اثر حب ذات، بیش از حد آنرا بزرگ نماید و دیگران را در برابر خود کوچک بشمرد.

بعضی از بزرگان علم اخلاق مانند مرحوم «فیض کاشانی» در محجه البیضاء اسباب کبر را در هفت چیز خلاصه کرده اند، نخست اسباب دینی که «علم» و «عمل» است و اسباب دنیوی که «نسب»، «زیبایی»، «قوّت»، «مال» و فزونی یاران و یاوران می باشد و درباره هر کدام، شرحی دارد که به اختصار بیان می گردد.

نخستین اسباب تکبر علم است و چه زود علم سبب غرور گروهی از علما و دانشمندان می گردد همان گونه که در حدیث نبوی آمده است «آفت بزرگ علم، تکبر است «آفه العلم الخیلاء» عالم واقعی هر قدر بر علمش افزوده شود، خود را نادان تر می بیند، چرا که خود را در برابر اقیانوس عظیمی مشاهده می کند