- آغاز سخن 1
- 1- اشاره 2
- بخش: اول 2
- 2- نمود های حسن خلق 4
- 3- پیامد های بد خلقی 6
- 1- اشاره 8
- 2- موارد انفاق 10
- 3- آداب انفاق 10
- 2- ریا؛ اسکناس تقلبی 15
- 1- اشاره 15
- 3- نشانه های اخلاص 16
- 4- آثار اخلاص 18
- 1- اشاره 21
- 2- سخنان نا به جا و ناصواب 22
- 1- اشاره 25
- 2- انصاف از دیدگاه روایات 25
- 3- مصادیق بی انصافی 26
- 4- برکات انصاف 28
- 1- اشاره 30
- 2- چه کنیم که به قناعت پیشگی برسیم؟ 33
- 3- راه های رسیدن به قناعت 34
- 2- پیامد های دوستی های خوب و دوستی های بد 37
- 1- اشاره 37
- 3- ضرورت ترک همنشینی با بدان 39
- 4- ملاکی برای دوست خوب 39
- 3- تفکر مثبت 41
- 1- اشاره 41
- 2- تفکر عبادتی بزرگ 41
- 4- زمینه های تفکر مثبت 42
- 5- اشاره به مبحث حجاب 43
- 6- برکات فکر کردن 44
- 2- زمینه های عبرت 46
- 1- اشاره 46
1- * طوبی لمن... انفق الفضل من ماله و امسک الفضل من قوله - پیامبر اکرم (صلی اللهعلیه وآله وسلّم)- الکافی ج2 ص644 باب الانصاف والعدل
در رویات آمده است که اعضاء و جوارح در آغاز هر روز به زبان التماس میکنند بگذار آسوده باشیم و زبان هم به آنها تضمین میدهد، اما در ادامه به عهد خود عمل میکند!62
امیرمؤمنان (علیهالسلام) در خطبهی متقین میفرمایند: «از ویژگیهای پرهیزگاران این است که سخن گفتنشان درست و بهجاست.»63 و در جای دیگر میفرمایند: «زبان عقل در پس عقل او و عقل نادان و در پس زبان اوست.(1)» یعنی عاقل ابتدا میسنجد و سپس سخن میگوید و نادان اول میگوید و بعد فکر میکند.
اما سخنان نابه جا و ناصواب کداماند؟ و چگونه میشود آنها را طبقهبندی کرد تا از آنها پرهیز کنیم؟
2- سخنان نا به جا و ناصواب
1) گناهان مشهور: که زودتر به ذهن میرسند و شاید تصور شود تنها گناهانی که به واسطه زبان صورت میگیرد همینهاست. از جمله: دروغ، ناسزا، غیبت، تهمت و...
2) سرزنش دیگران: چند گناهی هست که خدا آنها را در همین دنیا عقوبت میدهد. یکی از آنها سرزنش مؤمن است. در روایت آمده است: «نمیمیرد آن مؤمنی را سرزنش کرد مگر با خودش همانگونه رفتار شود.» 64
جای عقوبت گناهان، آخرت است ولی برخی از آنها در دنیا هم عقوبت میشوند مانند سرزنش دیگران و کفران نعمت. البته این عقوبتها نشانهی لطف خدا و هشداری است برای دست کشیدن از این گناهان. پس اگر خطایی از مؤمنی سر زد، نباید زبان به ملامت او گشود؛ چنان که بیمار را در باز پسگیری سلامتش کمک کنیم نه سرزنش. پس مؤمن خطاکار را باید یاری کرد نه سرزنش.
3) پرسش های نابه جا و بیهوده: اینگونه پرسشها بیشتر به جهت عرض اندام و اظهار فضل مطرح میشود و در شمار سخنان باطل و پوچ است. امام صادق (علیهالسلام) میفرمایند: «هرگز برای اظهار فضل و امتحان دیگران سؤال مکنید.» 65 به طورکلی فخر فروشی و خود برتربینی، ضعفی عقلی و ایمانی است چرا که اگر هم نعمتی به ما عطا شده، بیشتر باید خائف باشیم مبادا از ما گرفته شود. برخی پرسشها هم هست به جهت تخریب شخصیت و تحقیر و آزار پرسششونده مطرح میشود که سبب تاریکی ذهن است، دستهای دیگر هم پرسشهای بیهودهای است که پاسخشان هیچ دردی از کسی دوا نمیکند.
4) تجسس: تجسس در امور شخصی دیگران و دخالت در زندگی مردم علاوه بر این که در شمار سخنان ناصواب و در نتیجه در زمرهی گناهان است، پرسششونده را نیز به گناه (مثلا دروغگویی یا تندخویی و دشنامگویی) وا