اخلاق زندگی (3) : مجموعه متن های برنامه ای برای گروه های خانواده و اجتماعی صفحه 114

اعتدال در سرزنش و برخورد با دیگران

اعتدال در سرزنش و برخورد با دیگران

سرزنش و نکوهش بیش از اندازه دیگران، باعث لجاجت و جبهه­گیری آنها می شود. سرزنش بیش از اندازه، نه تنها سازنده نیست، بلکه زیان­آور خواهد بود. امام علی(ع) دراین باره فرمود: «الِإفْراطُ فِی الْمَلامَهِ یُشِبُّ نارَ اللَّجاجَهِ؛ زیاده­روی در سرزنش کردن، باعث می شود آتشِ لجاجت برافروخته شود.»(1) در صورت مشاهده خلاف، پیش از هرچیز باید انگیزه و علت آن بررسی شود و توجه داشت که برخورد تند، بدون بررسی و علت یابی، باعث واکنش منفی می­شود. نرمش و ملاطفت، با فطرت آدمی سازگاری بیشتری دارد تا شدت و حدّت. اگر همه راه­ها بسته شد، آن وقت می توان با در نظر داشتن حد و مرزها، در برخورد با خلاف، شدت به خرج داد. امام علی(ع) دراین باره می فرماید:

فَاسْتَعِنْ بِاللهِ عَلی ما أَهَمَّکَ واخْلِطِ الشِّدَّهَ بِضِغْثٍ منَ اللِّینِ وَ ارْفُقْ ما کان الرِّفقُ أَرْفَقَ وَ اعْتَزِمِ بِالشَّدَّهِ حِینَ لا یُغْنِی عَنْکَ إِلَّا الشِّدَّهَُ.(2)

در امور مهم خود از خداوند کمک بخواه و شدت و غلظت را با کمی نرمش در هم آمیز و آنجا که جای مدارا کردن است، مدارا کن و در جایی که جز با شدت عمل، کار پیش نمی­رود، شدت به خرج ده!

آن حضرت، از جنبه ای دیگر نیز به این امر نگریسته و فرموده است: «العاقِلُ لا یفرطُ به عنفٌ ولا یقعد به ضَعفٌ؛ عاقل آن است که اگر کسی با او درشت خویی کرد، از حد خارج نشود و ضعف و ناتوانی او باعث ترک واجباتش نشود.»(3) امام صادق(ع) نیز به اعتدال در برخورد سفارش می کند و می­فرماید:

1- غررالحکم و دررالکلم، ح 1768.
2- نهج­البلاغه، نامه 46.
3- غررالحکم و دررالکلم، ح 1995.