- اشاره 1
- پیشگفتار 1
- 1. نفس ملهمه 3
- 3. نفس لوامه 4
- 2. نفس اماره 4
- 4. نفس مطمئنه 5
- آداب تلاوت قرآن 8
- اشاره 8
- فصل اول: اخلاق فردی 8
- تقوا و پرهیزکاری 9
- تمسک به قرآن 11
- نمازگزاری 12
- حضور قلب در نماز 13
- ذکر الهی، عامل آرامش 14
- تهجد و شبزندهداری 15
- سحرخیزی 17
- اهمیت نماز 17
- آثار نماز 19
- دعا 20
- محبت و انس با خدا 21
- استغفار 23
- یاد مرگ 24
- خودانتقادی 25
- پاک سازی نیتها 26
- تذکر و تفکر 27
- زهد (1) 29
- زهد (2) 30
- توکل (1) 31
- توکل(2) 33
- ادای تکالیف دینی 34
- شکر و سپاس گزاری 35
- محاسبه و مراقبت از نفس 37
- میانه روی در اقتصاد 38
- میانه روی در دنیاگرایی 39
- اعتدال در گفتار 41
- میانهروی در عبادت 42
- میانه روی در زندگی 43
- ترس از خدا و امید به او 44
- میانه روی در انفاق 45
- میانهروی در لباس پوشیدن 47
- میانهروی در خوردن و آشامیدن 48
- تأمل در کارها 49
- امیدواری به خداوند 50
- رضا و تسلیم 51
- خداترسی 53
- اخلاص در عمل (1) 54
- اخلاص در عمل (2) 55
- شرم 56
- شرح صدر 57
- نَفسْ ستیزی 58
- امید داشتن 60
- اشاره 61
- 1. تفریط 61
- 2. افراط 61
- فرونشاندن خشم 61
- آبرومندی 62
- پرهیز از خودبینی 63
- پرهیز از جاهطلبی 64
- ترک خودستایی 65
- تقویت اراده 67
- شجاعت 68
- سکوت 69
- ادبورزی 71
- عزتمداری 73
- جوان مرد 74
- کنترل زبان 75
- صبر و شکیبایی 76
- مسئولیت گوش 77
- گناه گریزی 79
- خرسندی و بی نیازی 80
- سرعت در توبه و بازگشت 82
- اصرار بر گناه 83
- ترک آرزوهای دراز 84
- دوری از شکمپرستی 86
- کنترل خشم 87
- غفلتگریزی 88
- نظم و برنامهریزی 89
- کار و تلاش 91
- عوامل کاهش یا افزایش روزی 92
- پرهیز از دروغ گویی 94
- انتظار فرج 95
- بهداشت جسم و جان 96
- صبر 98
- پرهیز از اسراف 99
- فروتنی در راه رفتن 100
- دوری از هوا پرستی 101
- شیطان گریزی 103
- حسن خلق 105
- اشاره 105
- فصل دوم: اخلاق اجتماعی 105
- برآوردن حاجت مؤمن 106
- صدقه 108
- قرضالحسنه 109
- میانه روی در شوخی 112
- میانهروی در دوستی و ستایش دیگران 113
- اعتدال در سرزنش و برخورد با دیگران 114
- دوری از دروغ (1) 115
- پرهیز از دروغ گویی (2) 116
- میانهروی در معاملات 118
- یتیم نوازی 119
- احسان به دیگران 121
- آداب دیدار بیمار 123
- دیدوبازدید 124
- نیکی به والدین 125
- برادری 126
- صله رحم 127
- غیرتمندی 128
- اصلاح میان مردم 130
- مدارا با دیگران 130
- فروتنی با مردم (1) 132
- فروتنی(2) 133
- امانت داری 134
- حقوق برادری 136
- پرهیز از سخن چینی 137
- پرهیز از کینه توزی 139
- تولّی و تبرّی 140
- دوری از تکبر 141
- عوامل تکبر 142
- ترک غیبت 143
- پرهیز از بدبینی (1) 145
- بدگمانی (سوءظن) (2) 146
- ریا و خودنمایی 148
- خیرخواهی و خدمت به بندگان 149
- خوش رویی 150
- پندپذیری 152
- رعایت حریم دیگران 153
- عفو و چشمپوشی 154
- وفای به عهد 155
- احسان و نوع دوستی 157
- پیشی گرفتن در سلام 158
- ادب 159
- مهرورزی و همدردی 161
- بهترین دوستان 162
- نیکی به والدین 164
- معاشرت نیکو 165
- کارگشایی 166
- خوش گمانی 167
- مهماننوازی 169
- امر به معروف و نهی از منکر 170
- دوری از تعصب 172
- دوری از تهمت 174
- حفظ زبان 176
- کتاب نامه 179
همچنین آن حضرت بهترین خانه ها را خانه ای می داند که در آن یتیمی اکرام شود. ایشان می فرماید: «خَیْرُ بُیُوتِکُمْ بَیْتٌ فیهِ یَتیمٌ یُحسَنُ إلَیهِ؛ بهترین خانه های شما خانه ای است که در آن به یتیمی احسان شود».(1)
احسان به دیگران
احسان به دیگران
در اسلام به احسان و نیکی سفارش بسیار شده است. حضرت علی(ع) در توصیهای می فرماید: «أَحْسِنْ کَما تُحِبُّ أَنْ یُحْسِنَ إِلَیْکَ؛ آن گونه که دوست داری به تو نیکی شود، نیکی کن.»(2) حتی سفارش شده است به کسانی که به ما بدی کردهاند، احسان کنیم، چنان که آن حضرت در کلامی دیگر میفرماید: «أَحْسِن إِلی مَنْ أَساءَ إِلَیْکَ؛ با آن که به تو بدی کرد، نیکی کن!»(3) احسان آثار و نتایج ارزشمندی مانند برتری و سروری دارد. حضرت علی(ع) دراین باره می فرماید: «أَلْإِحْسانُ الَتَّفَضُّلُ؛ احسان، نیکی کردن است».(4) با احسان می توان دلها را به دست آورد، چنان که امام علی(ع) میفرماید: «بِالإحْسانِ تُمْلَکُ الْقُلُوبُ؛ با نیکوکاری، دلها تصرف می شود.»(5) همچنین آن که نیکی میکند، نیکی خواهد دید. دراین باره نیز ایشان میفرماید: «أَحْسِنْ یُحْسَنْ إِلَیْکَ؛ نیکی کن تا به تو نیکی شود.»(6) همچنان که هر نعمتی ممکن است دچار آفت شود، بخشندگی نیز از این امر مستثنا نیست. آسیبهای دوری از احسان، بخل و بازداشته شدن از کار خیر است. احسان نکردن ممکن است به از دست
1- مستدرک الوسائل، ج 2، ص 474.
2- نهج البلاغه، نامه 31.
3- غررالحکم و دررالکلم، ج 2، ص 179.
4- بحارالانوار، ج 75، ص 29.
5- غررالحکم و دررالکلم، ج 3، ص 228.
6- غررالحکم و دررالکلم، ج 2، ص 176.