- پیشگفتار 1
- اشاره 1
- 1. نفس ملهمه 3
- 3. نفس لوامه 4
- 2. نفس اماره 4
- 4. نفس مطمئنه 5
- فصل اول: اخلاق فردی 8
- آداب تلاوت قرآن 8
- اشاره 8
- تقوا و پرهیزکاری 9
- تمسک به قرآن 11
- نمازگزاری 12
- حضور قلب در نماز 13
- ذکر الهی، عامل آرامش 14
- تهجد و شبزندهداری 15
- اهمیت نماز 17
- سحرخیزی 17
- آثار نماز 19
- دعا 20
- محبت و انس با خدا 21
- استغفار 23
- یاد مرگ 24
- خودانتقادی 25
- پاک سازی نیتها 26
- تذکر و تفکر 27
- زهد (1) 29
- زهد (2) 30
- توکل (1) 31
- توکل(2) 33
- ادای تکالیف دینی 34
- شکر و سپاس گزاری 35
- محاسبه و مراقبت از نفس 37
- میانه روی در اقتصاد 38
- میانه روی در دنیاگرایی 39
- اعتدال در گفتار 41
- میانهروی در عبادت 42
- میانه روی در زندگی 43
- ترس از خدا و امید به او 44
- میانه روی در انفاق 45
- میانهروی در لباس پوشیدن 47
- میانهروی در خوردن و آشامیدن 48
- تأمل در کارها 49
- امیدواری به خداوند 50
- رضا و تسلیم 51
- خداترسی 53
- اخلاص در عمل (1) 54
- اخلاص در عمل (2) 55
- شرم 56
- شرح صدر 57
- نَفسْ ستیزی 58
- امید داشتن 60
- 2. افراط 61
- 1. تفریط 61
- فرونشاندن خشم 61
- اشاره 61
- آبرومندی 62
- پرهیز از خودبینی 63
- پرهیز از جاهطلبی 64
- ترک خودستایی 65
- تقویت اراده 67
- شجاعت 68
- سکوت 69
- ادبورزی 71
- عزتمداری 73
- جوان مرد 74
- کنترل زبان 75
- صبر و شکیبایی 76
- مسئولیت گوش 77
- گناه گریزی 79
- خرسندی و بی نیازی 80
- سرعت در توبه و بازگشت 82
- اصرار بر گناه 83
- ترک آرزوهای دراز 84
- دوری از شکمپرستی 86
- کنترل خشم 87
- غفلتگریزی 88
- نظم و برنامهریزی 89
- کار و تلاش 91
- عوامل کاهش یا افزایش روزی 92
- پرهیز از دروغ گویی 94
- انتظار فرج 95
- بهداشت جسم و جان 96
- صبر 98
- پرهیز از اسراف 99
- فروتنی در راه رفتن 100
- دوری از هوا پرستی 101
- شیطان گریزی 103
- حسن خلق 105
- اشاره 105
- فصل دوم: اخلاق اجتماعی 105
- برآوردن حاجت مؤمن 106
- صدقه 108
- قرضالحسنه 109
- میانه روی در شوخی 112
- میانهروی در دوستی و ستایش دیگران 113
- اعتدال در سرزنش و برخورد با دیگران 114
- دوری از دروغ (1) 115
- پرهیز از دروغ گویی (2) 116
- میانهروی در معاملات 118
- یتیم نوازی 119
- احسان به دیگران 121
- آداب دیدار بیمار 123
- دیدوبازدید 124
- نیکی به والدین 125
- برادری 126
- صله رحم 127
- غیرتمندی 128
- مدارا با دیگران 130
- اصلاح میان مردم 130
- فروتنی با مردم (1) 132
- فروتنی(2) 133
- امانت داری 134
- حقوق برادری 136
- پرهیز از سخن چینی 137
- پرهیز از کینه توزی 139
- تولّی و تبرّی 140
- دوری از تکبر 141
- عوامل تکبر 142
- ترک غیبت 143
- پرهیز از بدبینی (1) 145
- بدگمانی (سوءظن) (2) 146
- ریا و خودنمایی 148
- خیرخواهی و خدمت به بندگان 149
- خوش رویی 150
- پندپذیری 152
- رعایت حریم دیگران 153
- عفو و چشمپوشی 154
- وفای به عهد 155
- احسان و نوع دوستی 157
- پیشی گرفتن در سلام 158
- ادب 159
- مهرورزی و همدردی 161
- بهترین دوستان 162
- نیکی به والدین 164
- معاشرت نیکو 165
- کارگشایی 166
- خوش گمانی 167
- مهماننوازی 169
- امر به معروف و نهی از منکر 170
- دوری از تعصب 172
- دوری از تهمت 174
- حفظ زبان 176
- کتاب نامه 179
سفارش می کند: «إِذا رَأیْتَ بَیْنَ اثْنَیْنِ مِنْ شِیعَتِنا مُنازَعَهٌ فَاقْتَدِها مِنْ مالِی؛ هنگامی که بین دو تن از پیروان ما نزاعی می بینی، از مال من غرامت بپرداز تا با یکدیگر صلح کنند».(1)
اصلاح و ایجاد صلح و صفا بین افراد از چنان اهمیتی برخوردار است که حتی دروغ مصلحتی برای ایجاد تفاهم جایز شمرده شده، چنان که رسول گرامی اسلام به امام علی(ع) فرمود:
یا عَلِیُّ! إِنَّ اللهَ أَحَبَّ الْکَذِبَ فِی الصَّلاحِ وَ أَبْغَضَ الصِّدْقَ فِی الْفَسادِ.(2)
خدا دروغِ موجب صلاح را دوست دارد و از سخن راستی که موجب فساد گردد، بیزار است.
فروتنی با مردم (1)
فروتنی با مردم (1)
یکی از صفات پسندیده در اسلام، فروتنی با مردم و خود را بزرگ نشمردن در برابر آنان است. تواضع و فروتنی نشانه هایی دارد. سلام کردن یکی از نمودهای تواضع انسان است. از امام جعفر صادق(ع) نقل شده است: «مِنَ التَّواضُعِ أَنْ تُسَلِّمَ عَلی مَنْ لَقِیتَ؛ از نشانه های تواضع آن است که هرکس را ببینی، به او سلام کنی.»(3) یکی دیگر از نشانههای تواضع، نشستن در هرجای خالی در مجلس است، چنان که در حدیث دیگری از امام صادق(ع) می خوانیم: «إِنَّ مِنَ التَّواضُعِ أَنْ یَجْلِسَ الرَّجُلُ دُونَ شَرَفِهِ؛ از نشانههای تواضع این است که انسان در مجلس به مکانی پایین تر از مقام اجتماعی اش قانع باشد».(4)
تواضع، آثار و نتایج ارزشمندی مانند رسیدن به مقام بالا و سروری، ایجاد محبت، نزدیکی به پروردگار و شرافت به همراه دارد. امام جعفر صادق(ع) چه زیبا میفرماید: «أَقْرَبُ الْخَلْقِ إِلَی اللهِ الْمُتَواضِعُونَ؛ نزدیکترین
1- اصول کافی، ج 2، ص 209.
2- وسائل الشیعه، ج 8، ص 578.
3- اصول کافی، ج 2، ص 646.
4- اصول کافی، ج 2، ص 123.