- اشاره 1
- پیشگفتار 1
- 1. نفس ملهمه 3
- 3. نفس لوامه 4
- 2. نفس اماره 4
- 4. نفس مطمئنه 5
- فصل اول: اخلاق فردی 8
- آداب تلاوت قرآن 8
- اشاره 8
- تقوا و پرهیزکاری 9
- تمسک به قرآن 11
- نمازگزاری 12
- حضور قلب در نماز 13
- ذکر الهی، عامل آرامش 14
- تهجد و شبزندهداری 15
- سحرخیزی 17
- اهمیت نماز 17
- آثار نماز 19
- دعا 20
- محبت و انس با خدا 21
- استغفار 23
- یاد مرگ 24
- خودانتقادی 25
- پاک سازی نیتها 26
- تذکر و تفکر 27
- زهد (1) 29
- زهد (2) 30
- توکل (1) 31
- توکل(2) 33
- ادای تکالیف دینی 34
- شکر و سپاس گزاری 35
- محاسبه و مراقبت از نفس 37
- میانه روی در اقتصاد 38
- میانه روی در دنیاگرایی 39
- اعتدال در گفتار 41
- میانهروی در عبادت 42
- میانه روی در زندگی 43
- ترس از خدا و امید به او 44
- میانه روی در انفاق 45
- میانهروی در لباس پوشیدن 47
- میانهروی در خوردن و آشامیدن 48
- تأمل در کارها 49
- امیدواری به خداوند 50
- رضا و تسلیم 51
- خداترسی 53
- اخلاص در عمل (1) 54
- اخلاص در عمل (2) 55
- شرم 56
- شرح صدر 57
- نَفسْ ستیزی 58
- امید داشتن 60
- 2. افراط 61
- 1. تفریط 61
- اشاره 61
- فرونشاندن خشم 61
- آبرومندی 62
- پرهیز از خودبینی 63
- پرهیز از جاهطلبی 64
- ترک خودستایی 65
- تقویت اراده 67
- شجاعت 68
- سکوت 69
- ادبورزی 71
- عزتمداری 73
- جوان مرد 74
- کنترل زبان 75
- صبر و شکیبایی 76
- مسئولیت گوش 77
- گناه گریزی 79
- خرسندی و بی نیازی 80
- سرعت در توبه و بازگشت 82
- اصرار بر گناه 83
- ترک آرزوهای دراز 84
- دوری از شکمپرستی 86
- کنترل خشم 87
- غفلتگریزی 88
- نظم و برنامهریزی 89
- کار و تلاش 91
- عوامل کاهش یا افزایش روزی 92
- پرهیز از دروغ گویی 94
- انتظار فرج 95
- بهداشت جسم و جان 96
- صبر 98
- پرهیز از اسراف 99
- فروتنی در راه رفتن 100
- دوری از هوا پرستی 101
- شیطان گریزی 103
- حسن خلق 105
- اشاره 105
- فصل دوم: اخلاق اجتماعی 105
- برآوردن حاجت مؤمن 106
- صدقه 108
- قرضالحسنه 109
- میانه روی در شوخی 112
- میانهروی در دوستی و ستایش دیگران 113
- اعتدال در سرزنش و برخورد با دیگران 114
- دوری از دروغ (1) 115
- پرهیز از دروغ گویی (2) 116
- میانهروی در معاملات 118
- یتیم نوازی 119
- احسان به دیگران 121
- آداب دیدار بیمار 123
- دیدوبازدید 124
- نیکی به والدین 125
- برادری 126
- صله رحم 127
- غیرتمندی 128
- اصلاح میان مردم 130
- مدارا با دیگران 130
- فروتنی با مردم (1) 132
- فروتنی(2) 133
- امانت داری 134
- حقوق برادری 136
- پرهیز از سخن چینی 137
- پرهیز از کینه توزی 139
- تولّی و تبرّی 140
- دوری از تکبر 141
- عوامل تکبر 142
- ترک غیبت 143
- پرهیز از بدبینی (1) 145
- بدگمانی (سوءظن) (2) 146
- ریا و خودنمایی 148
- خیرخواهی و خدمت به بندگان 149
- خوش رویی 150
- پندپذیری 152
- رعایت حریم دیگران 153
- عفو و چشمپوشی 154
- وفای به عهد 155
- احسان و نوع دوستی 157
- پیشی گرفتن در سلام 158
- ادب 159
- مهرورزی و همدردی 161
- بهترین دوستان 162
- نیکی به والدین 164
- معاشرت نیکو 165
- کارگشایی 166
- خوش گمانی 167
- مهماننوازی 169
- امر به معروف و نهی از منکر 170
- دوری از تعصب 172
- دوری از تهمت 174
- حفظ زبان 176
- کتاب نامه 179
پرهیز از کینه توزی
پرهیز از کینه توزی
کینه توزی به معنای پروراندن دشمنی اشخاص در قلب و باطن است. برخی افراد آن چنان سنگ دل و بی رحم هستند که اگر نتوانند دشمنی خود را با دیگران بروز دهند، آن را در دل می پرورانند و در خود نگه می دارند تا روزی آن را عملی سازند. رسول گرامی اسلام این صفت را شایسته مؤمن نمی داند و می فرماید: «اَلمُؤْمِنُ لَیْسَ بِحَقُودٍ؛ مؤمن، کینه توز نیست».(1)
اگر این صفت در قلب انسان رسوخ کند، دچار غم و اندوه می شود و در دنیا و آخرت آزار و عذاب می بیند. ازاین رو، عفو و بخشش توصیه شده است. امام صادق(ع) از قول رسول رحمت می فرماید:
اَلا اُخْبِرُکُمْ بِخَیْرِ خَلائِقِ الدُّنیا وَ الْآخِرَهِ اَلْعَفْوُ عَمَّنْ ظَلَمَکَ وَ أَن تَصِلَ مَنْ قَطَعَکَ وَ الإِحسانُ إِلی مَنْ أَساءَ إِلیْکَ وَ إِعطاءُ مَنْ حَرَمَکَ.(2)
آیا شما را از بهترین اخلاق های دنیا و آخرت خبر ندهم؟ (آنها عبارتند از گذشت کردن درباره کسی که به تو ستم کرده است، پیوستن به کسی که از تو بریده، نیکی کردن به آن که به تو بدی کرده، و بخشش به کسی که تو را محروم ساخته است.
بنابراین، بهتر آن است که انسان کینه را از خود دور کند و سینه را از غبار خاطرات بد گذشته بزداید و چنانچه ممکن باشد، از راه عفو و احسان با نفس خویش به مبارزه برخیزد و با شیطان مخالفت کند. چنان که خداوند متعال به پیامبرش می فرماید: «خُذِ الْعَفْوَ وَأْمُرْ بِالْعُرْفِ؛ راه عفو و بخشش پیش گیر و به نیکوکاری امر کن!» (اعراف: 199)
1- محجه البیضاء، ج 5، ص 317.
2- اصول کافی، ج 2، ص 108.