- پیشگفتار 1
- اشاره 1
- 1. نفس ملهمه 3
- 2. نفس اماره 4
- 3. نفس لوامه 4
- 4. نفس مطمئنه 5
- فصل اول: اخلاق فردی 8
- اشاره 8
- آداب تلاوت قرآن 8
- تقوا و پرهیزکاری 9
- تمسک به قرآن 11
- نمازگزاری 12
- حضور قلب در نماز 13
- ذکر الهی، عامل آرامش 14
- تهجد و شبزندهداری 15
- سحرخیزی 17
- اهمیت نماز 17
- آثار نماز 19
- دعا 20
- محبت و انس با خدا 21
- استغفار 23
- یاد مرگ 24
- خودانتقادی 25
- پاک سازی نیتها 26
- تذکر و تفکر 27
- زهد (1) 29
- زهد (2) 30
- توکل (1) 31
- توکل(2) 33
- ادای تکالیف دینی 34
- شکر و سپاس گزاری 35
- محاسبه و مراقبت از نفس 37
- میانه روی در اقتصاد 38
- میانه روی در دنیاگرایی 39
- اعتدال در گفتار 41
- میانهروی در عبادت 42
- میانه روی در زندگی 43
- ترس از خدا و امید به او 44
- میانه روی در انفاق 45
- میانهروی در لباس پوشیدن 47
- میانهروی در خوردن و آشامیدن 48
- تأمل در کارها 49
- امیدواری به خداوند 50
- رضا و تسلیم 51
- خداترسی 53
- اخلاص در عمل (1) 54
- اخلاص در عمل (2) 55
- شرم 56
- شرح صدر 57
- نَفسْ ستیزی 58
- امید داشتن 60
- 1. تفریط 61
- فرونشاندن خشم 61
- 2. افراط 61
- اشاره 61
- آبرومندی 62
- پرهیز از خودبینی 63
- پرهیز از جاهطلبی 64
- ترک خودستایی 65
- تقویت اراده 67
- شجاعت 68
- سکوت 69
- ادبورزی 71
- عزتمداری 73
- جوان مرد 74
- کنترل زبان 75
- صبر و شکیبایی 76
- مسئولیت گوش 77
- گناه گریزی 79
- خرسندی و بی نیازی 80
- سرعت در توبه و بازگشت 82
- اصرار بر گناه 83
- ترک آرزوهای دراز 84
- دوری از شکمپرستی 86
- کنترل خشم 87
- غفلتگریزی 88
- نظم و برنامهریزی 89
- کار و تلاش 91
- عوامل کاهش یا افزایش روزی 92
- پرهیز از دروغ گویی 94
- انتظار فرج 95
- بهداشت جسم و جان 96
- صبر 98
- پرهیز از اسراف 99
- فروتنی در راه رفتن 100
- دوری از هوا پرستی 101
- شیطان گریزی 103
- حسن خلق 105
- فصل دوم: اخلاق اجتماعی 105
- اشاره 105
- برآوردن حاجت مؤمن 106
- صدقه 108
- قرضالحسنه 109
- میانه روی در شوخی 112
- میانهروی در دوستی و ستایش دیگران 113
- اعتدال در سرزنش و برخورد با دیگران 114
- دوری از دروغ (1) 115
- پرهیز از دروغ گویی (2) 116
- میانهروی در معاملات 118
- یتیم نوازی 119
- احسان به دیگران 121
- آداب دیدار بیمار 123
- دیدوبازدید 124
- نیکی به والدین 125
- برادری 126
- صله رحم 127
- غیرتمندی 128
- مدارا با دیگران 130
- اصلاح میان مردم 130
- فروتنی با مردم (1) 132
- فروتنی(2) 133
- امانت داری 134
- حقوق برادری 136
- پرهیز از سخن چینی 137
- پرهیز از کینه توزی 139
- تولّی و تبرّی 140
- دوری از تکبر 141
- عوامل تکبر 142
- ترک غیبت 143
- پرهیز از بدبینی (1) 145
- بدگمانی (سوءظن) (2) 146
- ریا و خودنمایی 148
- خیرخواهی و خدمت به بندگان 149
- خوش رویی 150
- پندپذیری 152
- رعایت حریم دیگران 153
- عفو و چشمپوشی 154
- وفای به عهد 155
- احسان و نوع دوستی 157
- پیشی گرفتن در سلام 158
- ادب 159
- مهرورزی و همدردی 161
- بهترین دوستان 162
- نیکی به والدین 164
- معاشرت نیکو 165
- کارگشایی 166
- خوش گمانی 167
- مهماننوازی 169
- امر به معروف و نهی از منکر 170
- دوری از تعصب 172
- دوری از تهمت 174
- حفظ زبان 176
- کتاب نامه 179
تو گمان میکنی خداوند حکیم به ظاهر، طیبات را بر تو حلال کرده، ولی در واقع دوست ندارد از آنها استفاده کنی؟ تو در نزد خداوند کوچکتر از آنی که این گونه با تو رفتار کند.
نعمتهای الهی برای استفاده بهترین انسانهای روی زمین است و این گونه نیست که کسانی که از دنیا بهره گرفتهاند، از آخرت بیبهره باشند، بلکه شکل استفاده از دنیا و نعمت های آن مهم است. امام علی(ع) در فرمایشی ما را این چنین راهنمایی میکند:
اِنَّ المُتَّقینَ ذَهَبُوا بِعاجِلِ الدُّنیا و آجِلِ الآخِرَهِ فشارَکُوا أهلَ الدُُُّنیا فِی دُنیاهُم و لَمْ یُشارِکُوا أهلَ الدُّنیا فِی آخِرَتِهِم سَکَنُوا الدُّنیا بِأفضَلِ ما سُکِنَتْ وَ أکَلوها بِأفضَلِ ما أُکِلَت.(1)
همانا پرهیزکارانی در دنیا هستند که هم از نعمت دنیا استفاده کردهاند و هم از نعمت آخرت؛ با اهل دنیا در دنیایشان شرکت جستند، در حالی که اهل دنیا در امر آخرت با آنها شرکت نکردند، در دنیا در بهترین مسکنها نشسته و بهترین غذاها را خوردند (و درعینحال به نعمت آخرت نیز رسیدند).
امام رضا(ع) نیز در سخنی ارزشمند از زاویه دیگری به این موضوع نگریسته است:
إجعَلُوا لِأَنفُسِکُم حَظّاً مِنَ الدُّنیا بِإِعطائِها ما تَشتَهی مِنَ الحَلالِ ما لَم تَتلَمِ المُرُوَّهَ وَ لاسَرَفَ فِیهِ وَ استَعِینُوا بِذلِکَ عَلی أُمُور الدِّینِ فَإنَّهُ نَروی: لَیْس مِنّا مَن تَرَکَ دُنیاهُ لِدِینِهِ و دینَهُ لِدُنیاهُ.(2)
برای نفس خودتان بهرهای از دنیا قرار دهید، آن گونه که چیزهای حلالی را که میخواهد، در اختیارش بگذارید؛ البته تا هنگامیکه به
1- نهجالبلاغه، نامه 27.
2- بحارالانوار، ج 71، ص 322.