- اشاره 1
- پیشگفتار 1
- 1. نفس ملهمه 3
- 3. نفس لوامه 4
- 2. نفس اماره 4
- 4. نفس مطمئنه 5
- آداب تلاوت قرآن 8
- اشاره 8
- فصل اول: اخلاق فردی 8
- تقوا و پرهیزکاری 9
- تمسک به قرآن 11
- نمازگزاری 12
- حضور قلب در نماز 13
- ذکر الهی، عامل آرامش 14
- تهجد و شبزندهداری 15
- اهمیت نماز 17
- سحرخیزی 17
- آثار نماز 19
- دعا 20
- محبت و انس با خدا 21
- استغفار 23
- یاد مرگ 24
- خودانتقادی 25
- پاک سازی نیتها 26
- تذکر و تفکر 27
- زهد (1) 29
- زهد (2) 30
- توکل (1) 31
- توکل(2) 33
- ادای تکالیف دینی 34
- شکر و سپاس گزاری 35
- محاسبه و مراقبت از نفس 37
- میانه روی در اقتصاد 38
- میانه روی در دنیاگرایی 39
- اعتدال در گفتار 41
- میانهروی در عبادت 42
- میانه روی در زندگی 43
- ترس از خدا و امید به او 44
- میانه روی در انفاق 45
- میانهروی در لباس پوشیدن 47
- میانهروی در خوردن و آشامیدن 48
- تأمل در کارها 49
- امیدواری به خداوند 50
- رضا و تسلیم 51
- خداترسی 53
- اخلاص در عمل (1) 54
- اخلاص در عمل (2) 55
- شرم 56
- شرح صدر 57
- نَفسْ ستیزی 58
- امید داشتن 60
- 2. افراط 61
- 1. تفریط 61
- اشاره 61
- فرونشاندن خشم 61
- آبرومندی 62
- پرهیز از خودبینی 63
- پرهیز از جاهطلبی 64
- ترک خودستایی 65
- تقویت اراده 67
- شجاعت 68
- سکوت 69
- ادبورزی 71
- عزتمداری 73
- جوان مرد 74
- کنترل زبان 75
- صبر و شکیبایی 76
- مسئولیت گوش 77
- گناه گریزی 79
- خرسندی و بی نیازی 80
- سرعت در توبه و بازگشت 82
- اصرار بر گناه 83
- ترک آرزوهای دراز 84
- دوری از شکمپرستی 86
- کنترل خشم 87
- غفلتگریزی 88
- نظم و برنامهریزی 89
- کار و تلاش 91
- عوامل کاهش یا افزایش روزی 92
- پرهیز از دروغ گویی 94
- انتظار فرج 95
- بهداشت جسم و جان 96
- صبر 98
- پرهیز از اسراف 99
- فروتنی در راه رفتن 100
- دوری از هوا پرستی 101
- شیطان گریزی 103
- اشاره 105
- فصل دوم: اخلاق اجتماعی 105
- حسن خلق 105
- برآوردن حاجت مؤمن 106
- صدقه 108
- قرضالحسنه 109
- میانه روی در شوخی 112
- میانهروی در دوستی و ستایش دیگران 113
- اعتدال در سرزنش و برخورد با دیگران 114
- دوری از دروغ (1) 115
- پرهیز از دروغ گویی (2) 116
- میانهروی در معاملات 118
- یتیم نوازی 119
- احسان به دیگران 121
- آداب دیدار بیمار 123
- دیدوبازدید 124
- نیکی به والدین 125
- برادری 126
- صله رحم 127
- غیرتمندی 128
- اصلاح میان مردم 130
- مدارا با دیگران 130
- فروتنی با مردم (1) 132
- فروتنی(2) 133
- امانت داری 134
- حقوق برادری 136
- پرهیز از سخن چینی 137
- پرهیز از کینه توزی 139
- تولّی و تبرّی 140
- دوری از تکبر 141
- عوامل تکبر 142
- ترک غیبت 143
- پرهیز از بدبینی (1) 145
- بدگمانی (سوءظن) (2) 146
- ریا و خودنمایی 148
- خیرخواهی و خدمت به بندگان 149
- خوش رویی 150
- پندپذیری 152
- رعایت حریم دیگران 153
- عفو و چشمپوشی 154
- وفای به عهد 155
- احسان و نوع دوستی 157
- پیشی گرفتن در سلام 158
- ادب 159
- مهرورزی و همدردی 161
- بهترین دوستان 162
- نیکی به والدین 164
- معاشرت نیکو 165
- کارگشایی 166
- خوش گمانی 167
- مهماننوازی 169
- امر به معروف و نهی از منکر 170
- دوری از تعصب 172
- دوری از تهمت 174
- حفظ زبان 176
- کتاب نامه 179
حسن ظن به خدا و وعدههای رحمت، کرم، لطف و عنایت او، از نشانه های مهم ایمان و از راه های مؤثر نجات و سعادت انسان است. در حدیثی از رسول الله صلی الله علیه و آله میخوانیم: «لَیسَ مِن عَبدٍ یَظُنُّ بِالله ِخَیراً إِلّا کانَ عِندَ ظَنِّهِ بِهِ؛ هیچ بندهای گمان نیک به خدا نمیبرد مگر اینکه خداوند طبق گمانش با او رفتار میکند.»(1) در حدیث زیبایی از امام صادق(ع) نیز آمده است:
یَنبَغی لِلْمُؤْمِن اَن یَخافَ اللهَ خَوفاً کَأَنَّهُ مُشرِفٌ عَلَی النّار و یَرجُوهُ رَجاءاً کَأَنَّهُ مِن اهلِ الجَنَهَ انَّ اللهَ تَعالی یَقُولُ: وَ ذلِکُم ظَنُّکُمُ الَّذی ظَنَنتُم بِرَبِّکُم أرداکُم ثَمَّ قال إنَّ اللهَ عِندَ ظَنِّ عَبدِهِ إنَّ خَیراً فَخَیرٌ وَ إنَّ شراً فَشَرٌّ.(2)
سزاوار است بنده مؤمن چنان از خدا بترسد که گویی در کنار دوزخ قرار گرفته و مشرف بر آتش است و چنان بر او امیدوار باشد که گویی اهل بهشت است، چنان که خداوند متعال میفرماید: «این گمانی است که شما به خدا پیدا کردید و سبب هلاکتان شد.» سپس امام افزود: خداوند نزد گمان بنده خویش است. اگر گمان نیک برد، نتیجهاش نیک و اگر گمان بد برد، نتیجهاش بد است.
رسول اکرم صلی الله علیه و آله در حدیثی دیگر میفرماید: «إنَّ حُسنَ الظَّنِّ بِاللهِ عَزَّوَجَلَّ ثَمَنُ الجَنَه؛ بهای حسن ظن به خدا بهشت است».(3)
رضا و تسلیم
رضا و تسلیم
اعتراض نکردن به خواست پروردگار را رضایت از قضای الهی میگویند. امام صادق(ع) میفرماید:
رَأسُ طاعَهِ اللهِ الصَّبْرُ وَ الرِّضا عَنِ اللهِ فیِما اَحَبَّ اَلعَبْدُ اَوْکَرِهَ وَلا یَرضی عَبْدٌ عَنِ اللهِ فیما اَحَبَّ اَوْ کَرِهَ اِلاّ کانَ خَیْراً لَهُ فیِما اَحَبَّ اَوْ کَرِهَ.(4)
1- بحارالانوار، ج 70، ص 384.
2- نورالثقلین، ج 4، ص 544.
3- وسائل الشیعه، ج 2، ص 448.
4- اصول کافی، ج 2، ص 65.