اخلاق زندگی (3) : مجموعه متن های برنامه ای برای گروه های خانواده و اجتماعی صفحه 73

دیگر می­فرماید: «الشَّرفُ بِالْعَقلِ وَ الأَدَبِ لا بِالْحَسَبِ وَ النَّسَبِ؛ شرافت انسانی به عقل و ادب است، نه به اصل و نسب».(1)

عزت­مداری

عزت­مداری

برخی از مردم، در دنیا به دنبال عزت و سربلندی هستند، در­حالی که عزت و عظمت در وابستگی به خداوند و وارستگی از دنیاست. امام علی(ع) می­فرماید: «إنَّ جِدِّ الدُُّنیا هَزلٌ وَ عِزُُّها ذُلًّ وَ عُلُوُّها سُفلٌ؛ به­راستی که جدّی دنیا شوخی و عزتش, خواری و بلندی­اش عین پستی است.»(2) آن حضرت، در کلامی دیگر عزت حقیقی را در کسب تقوا می داند و می­فرماید: «لا شَرَفَ أَعْلی مِنَ الاِسلامِ وَ لا عِزّ أَعزَّ مِنَ التَّقْوی؛ شرافتی بالاتر از اسلام و عزتی ارجمندتر از تقوا نیست.»(3) انسان سربلند، با قناعت، خود را از دیگران بی­نیاز می کند و دست نیاز خویش را فقط به سوی خالق، بلند می کند. حضرت علی(ع) این بی نیازی را نیز چنین تصویر می­کند: «عِزُّ الْمُؤْمِنِ غِناهُ عَنِ النّاسِ؛ عزت مؤمن در بی­نیازی­اش از مردم است.»(4) اگر دندان فاسد نیازمندی به مردم، از بن کنده شود، عزت خدادادی انسان محفوظ خواهد ماند، در غیر این صورت زمینه خواری فراهم می­آید.

ناگفته نماند که برخی صفات پسندیده در افراد، مایه عزت و سربلندی آنها می­شود. امام محمد باقر(ع) در روایتی به چند صفت اشاره می کند:

1- نغمه­های عقل و عاطفه، ص 125، به نقل از: نهج­البلاغه، کلمات قصار. این حدیث در تصنیف غررالحکم و دررالکلم, ص 51، ح 348 نیز این طور آمده است: «انّّّما الّشََّرفُ بالعَقلِ وَ الأدَبِ لا بِالمالِ و الحَسبِ».
2- غررالحکم و دررالکلم، ج 2، ص 503.
3- نهج­البلاغه، ص 540.
4- اصول کافی، ج 2، ص 109.