- اشاره 1
- پیشگفتار 1
- 1. نفس ملهمه 3
- 2. نفس اماره 4
- 3. نفس لوامه 4
- 4. نفس مطمئنه 5
- آداب تلاوت قرآن 8
- فصل اول: اخلاق فردی 8
- اشاره 8
- تقوا و پرهیزکاری 9
- تمسک به قرآن 11
- نمازگزاری 12
- حضور قلب در نماز 13
- ذکر الهی، عامل آرامش 14
- تهجد و شبزندهداری 15
- اهمیت نماز 17
- سحرخیزی 17
- آثار نماز 19
- دعا 20
- محبت و انس با خدا 21
- استغفار 23
- یاد مرگ 24
- خودانتقادی 25
- پاک سازی نیتها 26
- تذکر و تفکر 27
- زهد (1) 29
- زهد (2) 30
- توکل (1) 31
- توکل(2) 33
- ادای تکالیف دینی 34
- شکر و سپاس گزاری 35
- محاسبه و مراقبت از نفس 37
- میانه روی در اقتصاد 38
- میانه روی در دنیاگرایی 39
- اعتدال در گفتار 41
- میانهروی در عبادت 42
- میانه روی در زندگی 43
- ترس از خدا و امید به او 44
- میانه روی در انفاق 45
- میانهروی در لباس پوشیدن 47
- میانهروی در خوردن و آشامیدن 48
- تأمل در کارها 49
- امیدواری به خداوند 50
- رضا و تسلیم 51
- خداترسی 53
- اخلاص در عمل (1) 54
- اخلاص در عمل (2) 55
- شرم 56
- شرح صدر 57
- نَفسْ ستیزی 58
- امید داشتن 60
- 1. تفریط 61
- 2. افراط 61
- اشاره 61
- فرونشاندن خشم 61
- آبرومندی 62
- پرهیز از خودبینی 63
- پرهیز از جاهطلبی 64
- ترک خودستایی 65
- تقویت اراده 67
- شجاعت 68
- سکوت 69
- ادبورزی 71
- عزتمداری 73
- جوان مرد 74
- کنترل زبان 75
- صبر و شکیبایی 76
- مسئولیت گوش 77
- گناه گریزی 79
- خرسندی و بی نیازی 80
- سرعت در توبه و بازگشت 82
- اصرار بر گناه 83
- ترک آرزوهای دراز 84
- دوری از شکمپرستی 86
- کنترل خشم 87
- غفلتگریزی 88
- نظم و برنامهریزی 89
- کار و تلاش 91
- عوامل کاهش یا افزایش روزی 92
- پرهیز از دروغ گویی 94
- انتظار فرج 95
- بهداشت جسم و جان 96
- صبر 98
- پرهیز از اسراف 99
- فروتنی در راه رفتن 100
- دوری از هوا پرستی 101
- شیطان گریزی 103
- اشاره 105
- حسن خلق 105
- فصل دوم: اخلاق اجتماعی 105
- برآوردن حاجت مؤمن 106
- صدقه 108
- قرضالحسنه 109
- میانه روی در شوخی 112
- میانهروی در دوستی و ستایش دیگران 113
- اعتدال در سرزنش و برخورد با دیگران 114
- دوری از دروغ (1) 115
- پرهیز از دروغ گویی (2) 116
- میانهروی در معاملات 118
- یتیم نوازی 119
- احسان به دیگران 121
- آداب دیدار بیمار 123
- دیدوبازدید 124
- نیکی به والدین 125
- برادری 126
- صله رحم 127
- غیرتمندی 128
- اصلاح میان مردم 130
- مدارا با دیگران 130
- فروتنی با مردم (1) 132
- فروتنی(2) 133
- امانت داری 134
- حقوق برادری 136
- پرهیز از سخن چینی 137
- پرهیز از کینه توزی 139
- تولّی و تبرّی 140
- دوری از تکبر 141
- عوامل تکبر 142
- ترک غیبت 143
- پرهیز از بدبینی (1) 145
- بدگمانی (سوءظن) (2) 146
- ریا و خودنمایی 148
- خیرخواهی و خدمت به بندگان 149
- خوش رویی 150
- پندپذیری 152
- رعایت حریم دیگران 153
- عفو و چشمپوشی 154
- وفای به عهد 155
- احسان و نوع دوستی 157
- پیشی گرفتن در سلام 158
- ادب 159
- مهرورزی و همدردی 161
- بهترین دوستان 162
- نیکی به والدین 164
- معاشرت نیکو 165
- کارگشایی 166
- خوش گمانی 167
- مهماننوازی 169
- امر به معروف و نهی از منکر 170
- دوری از تعصب 172
- دوری از تهمت 174
- حفظ زبان 176
- کتاب نامه 179
شکم پر، مانعی برای انجام عبادات و کارهای روزمره و تفکر و تدبر میگردد، چنان که لقمان حکیم به فرزندش می گوید:
یا بُنَیَّ اِذا امْتَلَأَتِ الْمَعِدَهُ نامَتِ الْفِکْرَهُ وَ خَرِسَتِ الْحِکْمَهُ وَقَعَدَتِ الاَعْضاءَُ عَنِ الْعِبادَهِ.(1)
ای فرزند! اگر معده پر شود، اندیشه می خوابد و حکمت پامال میگردد و اعضا از عبادت بازمیماند.
به خاطر این آسیبهاست که امام باقر(ع) میفرماید: «ما مِنْ شَیْءٍ اَبْغَضَ إِلَی اللهِ تَعٰالیٰ مِنْ بَطْنٍ مَمْلُِوءٍ؛ چیزی نزد خداوند مبغوضتر از پرخوری و شکم پر نیست».(2)
کنترل خشم
کنترل خشم
حضرت امام محمدباقر(ع) در روایتی، خشم و عصبانیت را چنین معرفی میفرماید:
إنَّ هٰذَا الْغَضَبَ جَمُرَهٌ مِنَ الشَّیْطٰانِ تُوقَدُ فِی قَلْبِ ابْن آدَمَ وَ إِنَّ أَحَدَکُمْ إذا غَضِبَ احْمَرَّتْ عَیْنٰاهُ وَانْتَفَخَتْ أَوْدٰاجُهُ وَ دَخَلَ الشَّیْطٰانُ فیهِ فَاِذا خافَ أحَدُکُمْ ذلِکَ مِنْ نَفْسِهِ فَلْیَلْزَمِ الأَرْضَ فَاِنَّ رِجْزَ الشَّیْطانِ لَیَذْهَبُ عَنْهُ عِنْدَ ذلِکَ. (3)
غضب، پاره آتشی است از شیطان که در دل آدمی برافروخته میشود و هرگاه یکی از شما خشمناک شود، چشمهایش سرخ میگردد و رگ های گردنش متورم می شود و شیطان در وجودش وارد میشود و بر او مسلط میگردد. پس هرگاه یکی از شما از بروز این حالت بر خویش بترسد، بر زمین آرام گیرد؛ زیرا وسوسه شیطان در آن هنگام از او دور می شود.
1- محجه البیضا، ج 5، ص 151.
2- اصول کافی، ج 6، ص 270.
3- بحارالانوار، ج 7، ص 267.