- اشاره 1
- پیشگفتار 1
- 1. نفس ملهمه 3
- 3. نفس لوامه 4
- 2. نفس اماره 4
- 4. نفس مطمئنه 5
- فصل اول: اخلاق فردی 8
- اشاره 8
- آداب تلاوت قرآن 8
- تقوا و پرهیزکاری 9
- تمسک به قرآن 11
- نمازگزاری 12
- حضور قلب در نماز 13
- ذکر الهی، عامل آرامش 14
- تهجد و شبزندهداری 15
- اهمیت نماز 17
- سحرخیزی 17
- آثار نماز 19
- دعا 20
- محبت و انس با خدا 21
- استغفار 23
- یاد مرگ 24
- خودانتقادی 25
- پاک سازی نیتها 26
- تذکر و تفکر 27
- زهد (1) 29
- زهد (2) 30
- توکل (1) 31
- توکل(2) 33
- ادای تکالیف دینی 34
- شکر و سپاس گزاری 35
- محاسبه و مراقبت از نفس 37
- میانه روی در اقتصاد 38
- میانه روی در دنیاگرایی 39
- اعتدال در گفتار 41
- میانهروی در عبادت 42
- میانه روی در زندگی 43
- ترس از خدا و امید به او 44
- میانه روی در انفاق 45
- میانهروی در لباس پوشیدن 47
- میانهروی در خوردن و آشامیدن 48
- تأمل در کارها 49
- امیدواری به خداوند 50
- رضا و تسلیم 51
- خداترسی 53
- اخلاص در عمل (1) 54
- اخلاص در عمل (2) 55
- شرم 56
- شرح صدر 57
- نَفسْ ستیزی 58
- امید داشتن 60
- 2. افراط 61
- 1. تفریط 61
- فرونشاندن خشم 61
- اشاره 61
- آبرومندی 62
- پرهیز از خودبینی 63
- پرهیز از جاهطلبی 64
- ترک خودستایی 65
- تقویت اراده 67
- شجاعت 68
- سکوت 69
- ادبورزی 71
- عزتمداری 73
- جوان مرد 74
- کنترل زبان 75
- صبر و شکیبایی 76
- مسئولیت گوش 77
- گناه گریزی 79
- خرسندی و بی نیازی 80
- سرعت در توبه و بازگشت 82
- اصرار بر گناه 83
- ترک آرزوهای دراز 84
- دوری از شکمپرستی 86
- کنترل خشم 87
- غفلتگریزی 88
- نظم و برنامهریزی 89
- کار و تلاش 91
- عوامل کاهش یا افزایش روزی 92
- پرهیز از دروغ گویی 94
- انتظار فرج 95
- بهداشت جسم و جان 96
- صبر 98
- پرهیز از اسراف 99
- فروتنی در راه رفتن 100
- دوری از هوا پرستی 101
- شیطان گریزی 103
- حسن خلق 105
- فصل دوم: اخلاق اجتماعی 105
- اشاره 105
- برآوردن حاجت مؤمن 106
- صدقه 108
- قرضالحسنه 109
- میانه روی در شوخی 112
- میانهروی در دوستی و ستایش دیگران 113
- اعتدال در سرزنش و برخورد با دیگران 114
- دوری از دروغ (1) 115
- پرهیز از دروغ گویی (2) 116
- میانهروی در معاملات 118
- یتیم نوازی 119
- احسان به دیگران 121
- آداب دیدار بیمار 123
- دیدوبازدید 124
- نیکی به والدین 125
- برادری 126
- صله رحم 127
- غیرتمندی 128
- مدارا با دیگران 130
- اصلاح میان مردم 130
- فروتنی با مردم (1) 132
- فروتنی(2) 133
- امانت داری 134
- حقوق برادری 136
- پرهیز از سخن چینی 137
- پرهیز از کینه توزی 139
- تولّی و تبرّی 140
- دوری از تکبر 141
- عوامل تکبر 142
- ترک غیبت 143
- پرهیز از بدبینی (1) 145
- بدگمانی (سوءظن) (2) 146
- ریا و خودنمایی 148
- خیرخواهی و خدمت به بندگان 149
- خوش رویی 150
- پندپذیری 152
- رعایت حریم دیگران 153
- عفو و چشمپوشی 154
- وفای به عهد 155
- احسان و نوع دوستی 157
- پیشی گرفتن در سلام 158
- ادب 159
- مهرورزی و همدردی 161
- بهترین دوستان 162
- نیکی به والدین 164
- معاشرت نیکو 165
- کارگشایی 166
- خوش گمانی 167
- مهماننوازی 169
- امر به معروف و نهی از منکر 170
- دوری از تعصب 172
- دوری از تهمت 174
- حفظ زبان 176
- کتاب نامه 179
أمْرِ آخِرَتِهِ وَ سٰاعَهٌ یُخَلِّی بَیْنَ نَفْسِهِ وَ لَذّاتِهٰا فِی غَیْرِ مُحَرَّمٍ فَإِنَّها عَوْنٌ عَلی تِلْکَ السّاعَتَیْنِ.(1)
سزاوار است مسلمان خردمند ساعتی را برای عبادت و وظایف الهی خویش منظور کند و در مرحله بعد ساعتی را برای ملاقات برادران دینی قرار دهد که با او در امر آخرت گفت وگو می کنند و یاری می دهند و ساعتی را برای خود و لذت های حلال، تا بتواند تجدید نیرو کند که این ساعت، بازوی آن دو ساعت دیگر است.
کار و تلاش
کار و تلاش
با اینکه خداوند متعال روزی انسانها را تضمین کرده است، این تضمین بدان معنا نیست که روزیِ هرکس را بدون تلاش، درِ خانهاش تحویل می دهند یا برای او مائده آسمانی نازل می شود، بلکه مقصود آن است که در عالم طبیعت، منابع تأمین روزی جانداران پیشبینی شده است. چنان که در قرآن مجید آمده است: «وَقَدَّرَ فِیهَا أَقْوَاتَهَا سواءَ لِلسّائِلِین؛ خداوند روزی جانداران را در جهان به اندازه قرار داد.» (فصلت: 10) بااینحال برای تحصیل روزی باید کوشید و از خوان گسترده الهی در این راه بهره برد که خداوند می فرماید: «وَأَنْ لَیْسَ لِلْإِنْسَانِ إِلَّا مَا سَعی؛ برای انسان بهرهای جز کوشش او نیست». (نجم: 39)
در روایت های اسلامی کسانی که به دنبال روزی نمیروند و برای تحصیل آن نمی کوشند، نکوهش شدهاند. امام محمدباقر(ع) دراینباره میفرماید:
إِنّی لأُبْغِضُ الرَّجُلَ فٰاغِراً فاهُ إِلیٰ رَبِّهِ فَیَقُولُ اُرْزُقْنِی وَ یَتْرُکُ الطَّلَبَ.(2)
من بسیار بیزارم از کسی که دهان خود را به سوی خدا باز کرده است و میگوید: خدایا! مرا روزی ده، درحالیکه دنبال تحصیل روزی نمیرود.
1- فروع کافی، ج 5، ص 87.
2- وسائل الشیعه، ج 12، ص 17.