- اشاره 1
- پیشگفتار 1
- 1. نفس ملهمه 3
- 3. نفس لوامه 4
- 2. نفس اماره 4
- 4. نفس مطمئنه 5
- آداب تلاوت قرآن 8
- اشاره 8
- فصل اول: اخلاق فردی 8
- تقوا و پرهیزکاری 9
- تمسک به قرآن 11
- نمازگزاری 12
- حضور قلب در نماز 13
- ذکر الهی، عامل آرامش 14
- تهجد و شبزندهداری 15
- سحرخیزی 17
- اهمیت نماز 17
- آثار نماز 19
- دعا 20
- محبت و انس با خدا 21
- استغفار 23
- یاد مرگ 24
- خودانتقادی 25
- پاک سازی نیتها 26
- تذکر و تفکر 27
- زهد (1) 29
- زهد (2) 30
- توکل (1) 31
- توکل(2) 33
- ادای تکالیف دینی 34
- شکر و سپاس گزاری 35
- محاسبه و مراقبت از نفس 37
- میانه روی در اقتصاد 38
- میانه روی در دنیاگرایی 39
- اعتدال در گفتار 41
- میانهروی در عبادت 42
- میانه روی در زندگی 43
- ترس از خدا و امید به او 44
- میانه روی در انفاق 45
- میانهروی در لباس پوشیدن 47
- میانهروی در خوردن و آشامیدن 48
- تأمل در کارها 49
- امیدواری به خداوند 50
- رضا و تسلیم 51
- خداترسی 53
- اخلاص در عمل (1) 54
- اخلاص در عمل (2) 55
- شرم 56
- شرح صدر 57
- نَفسْ ستیزی 58
- امید داشتن 60
- 2. افراط 61
- 1. تفریط 61
- اشاره 61
- فرونشاندن خشم 61
- آبرومندی 62
- پرهیز از خودبینی 63
- پرهیز از جاهطلبی 64
- ترک خودستایی 65
- تقویت اراده 67
- شجاعت 68
- سکوت 69
- ادبورزی 71
- عزتمداری 73
- جوان مرد 74
- کنترل زبان 75
- صبر و شکیبایی 76
- مسئولیت گوش 77
- گناه گریزی 79
- خرسندی و بی نیازی 80
- سرعت در توبه و بازگشت 82
- اصرار بر گناه 83
- ترک آرزوهای دراز 84
- دوری از شکمپرستی 86
- کنترل خشم 87
- غفلتگریزی 88
- نظم و برنامهریزی 89
- کار و تلاش 91
- عوامل کاهش یا افزایش روزی 92
- پرهیز از دروغ گویی 94
- انتظار فرج 95
- بهداشت جسم و جان 96
- صبر 98
- پرهیز از اسراف 99
- فروتنی در راه رفتن 100
- دوری از هوا پرستی 101
- شیطان گریزی 103
- اشاره 105
- فصل دوم: اخلاق اجتماعی 105
- حسن خلق 105
- برآوردن حاجت مؤمن 106
- صدقه 108
- قرضالحسنه 109
- میانه روی در شوخی 112
- میانهروی در دوستی و ستایش دیگران 113
- اعتدال در سرزنش و برخورد با دیگران 114
- دوری از دروغ (1) 115
- پرهیز از دروغ گویی (2) 116
- میانهروی در معاملات 118
- یتیم نوازی 119
- احسان به دیگران 121
- آداب دیدار بیمار 123
- دیدوبازدید 124
- نیکی به والدین 125
- برادری 126
- صله رحم 127
- غیرتمندی 128
- اصلاح میان مردم 130
- مدارا با دیگران 130
- فروتنی با مردم (1) 132
- فروتنی(2) 133
- امانت داری 134
- حقوق برادری 136
- پرهیز از سخن چینی 137
- پرهیز از کینه توزی 139
- تولّی و تبرّی 140
- دوری از تکبر 141
- عوامل تکبر 142
- ترک غیبت 143
- پرهیز از بدبینی (1) 145
- بدگمانی (سوءظن) (2) 146
- ریا و خودنمایی 148
- خیرخواهی و خدمت به بندگان 149
- خوش رویی 150
- پندپذیری 152
- رعایت حریم دیگران 153
- عفو و چشمپوشی 154
- وفای به عهد 155
- احسان و نوع دوستی 157
- پیشی گرفتن در سلام 158
- ادب 159
- مهرورزی و همدردی 161
- بهترین دوستان 162
- نیکی به والدین 164
- معاشرت نیکو 165
- کارگشایی 166
- خوش گمانی 167
- مهماننوازی 169
- امر به معروف و نهی از منکر 170
- دوری از تعصب 172
- دوری از تهمت 174
- حفظ زبان 176
- کتاب نامه 179
اِنْ صَبَرْتَ اَدْرَکْتَ بِصَبْرِکَ مَنازِلَ الأَبْرارِ وَ اِنْ جَزِعْتَ اَوْرَدَکَ جَزَعُکَ عَذابَ النّارِ.(1)
اگر صبر کنی، به مقام و منزلت نیکان میرسی و اگر بیتابی کنی به عذاب آتش درافتی.
ابن بصیر نیز به نقل از امام صادق(ع) رابطه صبر و آزادگی را چنین بیان می کند:
إِنَّ الْحُرَّ حُرٌّ عَلی جَمَیعِ اَحْوالِهِ إِنْ نابَتْهُ نائِبَهٌ صَبَرَ لَها و إِنْ تَداکَّتْ عَلَیْهِ الْمَصائِبُ لَمْ تَکْسِرْهُ و إِنْ اُسِرُ وَ قُهِرَ وَاسْتُبْدِلَ بِالْیُسْرِ عُسْراً.(2)
انسان آزاده همیشه آزاده است. اگر حادثهای برای او پیش آید، صبر و شکیبایی دارد و اگر مصیبتها بر او فرو ریزد، او را نمیشکند، اگرچه اسیر و مغلوب شود و سختی او در اثر صبر آسان می گردد.
پرهیز از اسراف
پرهیز از اسراف
یکی از صفات ناپسند که در آموزه های دینی به پرهیز از آن تأکید شده، اسراف است. در روایتی می خوانیم: روزی امام صادق(ع) دید سیبی را نیم خورده از خانه بیرون انداختهاند. خشمگین شد و فرمود: «اگر شما سیر هستید، خیلی از مردم گرسنهاند. خوب بود آن را به نیازمندش می دادید».(3)
آن حضرت، همچنین نشانههای اسراف کار را این گونه برشمرده است: «لِلْمُسْرِفِ ثَلاثُ عَلاماتٍ یَشْتَرِی ما لَیْسَ لَهُ وَ یَلْبِسُ ما لَیْسَ لَهُ وَ یَأْکُلُ ما لَیْسَ لَهُ؛ اسراف کننده را سه نشانه است، چیزهایی را میخرد و میپوشد و میخورد که در شأن او
1- غررالحکم و دررالکلم، ج 3، ص 3713.
2- بحارالانوار، ج 71، ص 69.
3- محمود شریفی، فروغ حدیث، ج 1، ص 238، به نقل از: مجموعه الاخبار، باب 171، ح 4.