هشدارها و تحذیرهای قرآنی صفحه 49

نیست و نیز توبه کسانی که در حال کفر می میرند، پذیرفته نخواهند بود. اینها آنانند که برایشان عذاب دردناک آماده کرده ایم.

به تأخیر انداختن توبه یا همان تسویف، از ویژگی های ناپسند اخلاقی است که خداوند آشکارا نسبت به آن هشدار داده، چنان­که در آیه یاد شده، به خوبی این هشدار نمایان است.

در این آیه آشکارا به کسانی که توبه از گناهان را به تأخیر می اندازند، هشدار داده می­شود و نکته ای که از آن می توان دریافت، آن است که خداوند این­گونه افراد را همراه با کسانی که در حالت کفر می میرند، یاد می کند که برای هر دو دسته، عذابی دردناک آماده شده است.(1)

پیام بعدی آیه این چنین است که خداوند توبه کسانی را می پذیرد که از روی نادانی گناه می­کنند و این توبه به زودی انجام می پذیرد و به تعبیر علامه طباطبایی بلافاصله بعد از گناه و یا با فاصله اندکی که باز از نظر عرف متصل شمرده می شود، واقع می گردد.(2) چنان­که تعبیر خود آیه نیز چنین است: «لِلَّذِینَ یَعْمَلُونَ السُّوءَ بِجَهَالَهٍ ثُمَّ یَتُوبُونَ مِنْ قَرِیبٍ».

حال باید دانست منظور از «جهالت» چیست؟ آیا همان نادانی و بی­خبری از گناه است یا آگاهی نداشتن از پی آمدهای شوم و دردناک آن؟

واژه «جهل» و مشتقات آن، گرچه به معانی گوناگون آمده است، ولی از نشانه های موجود در آیه چنین استفاده می­شود که منظور از آن در آیه مورد بحث، سرکشی غریزه ها، تسلط هوس­های ویران­گر و چیره شدن آنها بر