فلسفه اخلاق صفحه 91

گوهری خیلی گران بها و کمیاب بود این کمیابی از ارزشش نمی کاهد.

انتقاد دیگر [توسط] شخصی به نام «بنیامین کونستان» فرانسوی به کانت شده که شما می گویید راست گفتن همیشه خوب است، در صورتی که اگر راست گفتن آدم موجب کشته شدن چندین انسان بی گناه شود، خوب نیست. به عبارت دیگر ما یک قاعده اخلاقی مطلق که در هر زمان و هر شرایطی کلّیت داشته باشد یا نداریم یا بسیار کم است. و از میان این قواعد مطلقی که شما پیدا کرده اید این یکی کلّیت ندارد.

کانت در جوابش می گوید: ما باید راست بگوییم، اگر راست [گفتن] موجب قتل کسانی می شود گناهش گردن کسی است که موجب قتل می شود و ربطی به ما ندارد. ما کار خوبی کرده ایم که راست گفتیم، او کار بدی کرده که قتل نفس کرده، [براین پایه] قواعد اخلاقی کلّیت دارد و در هیچ شرایطی قابل استثنا نیست.

این هم اشکالی اصولی نیست [و] کانت [می تواند بگوید] من بحث عقلی می کنم. (1)

انتقادات اصولی بر نظریه کانت

انتقادات اصولی که بر مذهب کانت وارد می شود، اول درباره همان مبنای فلسفی اوست که می گوید ما یک سلسله احکام بدیهی عملی داریم که این احکام نه مربوط به عقل نظری و نه مربوط به تجربه است، و متّخذ از خارج نیست بلکه احکامی است پیشین و بدیهی.

این اشکال یک اشکال مبنایی است که آیا احکام عقل عملی مستقل از تجربیات داریم یا نداریم؟ [باید گفت] که احکام عقل عملی، مستقل و