فرهنگ اخلاقی معصومین علیهم السلام (حرف ب) صفحه 290

و سیاق آیه هم با آن مناسب است؛ چون از سیاق دو جمله و دو آیه پیدا است که می خواهد هلوع را معنا کند.

از نظر اعتبار عقلی هم هلوع چنین کسی است؛ چون آن حرصی که در خلقت  آدمی نهاده شده است، حرص بر هر چیزی نیست؛ چه خیر باشد و چه شر، چه سودمند و چه زیان آور... . (این صفت حرص) از فروع حب ذات است و به خودی خود از رذایل اخلاقی نیست. چطور می تواند صفت مذموم باشد، با اینکه تنها وسیله ای است که انسان را دعوت می کند به اینکه خود را به سعادت و کمال وجودش برساند. پس حرص به خودی خود بد نیست، وقتی بد می شود که انسان آن را بد کند و درست تدبیر نکند و در هر جا که پیش آمد، مصرف کند؛ چه سزاوار باشد و چه نباشد، چه حق باشد و چه غیر حق... .

هر انسانی در همان آغاز تولدش و در عهد کودکی و قبل از رشد و بلوغش، حرص شدید دارد و این حرص شدید بر خیر، صفتی کمالی است که اگر نبود، به دنبال کمال و جلب خیر و دفع شر از خود بر نمی آمد، همچنان که قرآن فرمود: «وَ اِنَّهُ لَحُبِّ الْخَیْرِ لَشَدِید». (عادیات: 8)

چون به حد بلوغ و رشد رسید، به دستگاه دیگری مجهز می شود و آن عبارت است از عقل که با آن، حقایق امور را آن طور که هست، درک می کند و اعتقاد حق و عمل خیر را تشخیص می دهد. آن وقت است که حرص شدید در ایام کودکی اش که او را هنگام برخورد با شر و بدی به جزع درمی آورد و هنگام رسیدن به خیر و خوبی از بذل و بخشش خیر جلوگیری می کرد، مبدل به حرص دیگر می شود و آن حرص شدید به خیر واقعی و فزع شدید از شر اخروی است. با در نظر گرفتن اینکه خیر واقعی عبارت است از مسابقه به