فرهنگ اخلاقی معصومین علیهم السلام (حرف ب) صفحه 54

بخل

اشاره

امام علی علیه السلام فرمود:

البُخْلُ عارٌ.(1)

بخل ننگ است.

بخل «عبارت است از امساک کردن در مقامی که باید بذل و بخشش کرد و ندادن آنچه را باید داد و آن طرف تفریط (صفت جود و سخا) است و افراط آن اسراف است که عبارت است از خرج کردن آنچه نباید خرج کرد و این دو طرف مذموم است و وسط آنهاکه صفت جود و سخا بوده باشد، پسندیده و محمود است. صفت بخل نتیجه محبت دنیا و ثمره آن است و این از جمله صفات خبیثه و اخلاق رذیله است و خدای تعالی می فرماید:

وَ لا یَحْسَبَنَّ الَّذینَ یَبْخَلُونَ بِما اتیهُمُ اللّه ُ مِنْ فَضْلِهِ هُوَ خَیْراً لَهُمْ بَلْ هُوَ شَرٌّ لَهُمْ سَیُطَوَّقُونَ مَا بَخِلُوا بِهِ یَوْمَ القِیامَهِ. (آل عمران: 180)

و کسانی که به آنچه خدا از فضل خود به آنان عطا کرده است، بخل می ورزند، هرگز تصور نکنند که آن (بخل) برای آنان خوب است، بلکه برایشان بد است. به زودی آنچه به آن بخل ورزیده اند، روز قیامت طوق گردنشان می شود. میراث آسمان ها و زمین از آن خداست و خدا به آنچه می کنند، آگاه است.(2)

افراد جامعه به دو دسته تقسیم می شوند: غنی و فقیر. غنا و فقر در دو ساحت دیده می شود. یکی در ساحت علم و دیگری در ساحت مال. در هر جامعه ای، افراد ثروتمندی داریم که این ثروت آنان می تواند ثروت علمی باشد یا ثروت مالی یا هر دو. از سوی دیگر افرادی نیز داریم که از جهت علمی یا ثروت یا هر دو فقیر هستند.