فرهنگ اخلاقی معصومین علیهم السلام (حرف ب) صفحه 57

شخص بیشتر می شود. پس هر گاه این شخص آنچه را خدا بر او واجب کرده است، انجام دهد، در حقیقت، این انجام وظیفه سبب دوام و بقای آن نعمت ها می شود و اگر چنین نکند، آن نعمت های الهی در معرض زوال و فنا قرار می گیرد.

حضرت امیرمؤمنان علی علیه السلام درباره بخل فرموده است: «اَلْبُخْلُ عارٌ». «عار» در لغت به معنای عیب است و این جمله نشان می دهد بخل نوعی نقصان و بیماری در روح آدمی است. اگر این عیب در افراد جامعه زیاد شود، آن جامعه دچار عیب بزرگی شده است. بنابراین، باید با این نوع صفت ها که در روابط اجتماعی تأثیر فراوان دارد، برخورد علمی و عاقلانه شود و درصدد درمان این عیب ها برآییم. البته بخل ممکن است در مراحلی نسبت به خود انسان باشد؛ یعنی انسان بر خودش هم بخل بورزد و در مرحله ای نسبت به دیگران بخل بورزد.

امیرالمؤمنین علی علیه السلام درباره بخیل می فرماید: «بخیل، خودش را گم کرده است.» آدمی که پول و ثروت برای او اصالت پیدا می کند و هدف می شود، به تعبیر روان شناسی امروز، در پول، تثبیت و تحکیم می شود؛ یعنی در پول غرق می شود. «منِ» واقعی چنین آدمی، پول شده و غیر از پول، «من» دیگری ندارد؛ چون «من»  اصلی را گم کرده و از دستش رفته است. نتیجه این است که خودش را برای پول می خواهد، نه پول را برای خویش؛ یعنی از جان، حیات، سلامت و عمر خودش برای پول مایه می گذارد، ولی حاضر نیست از پول، برای سلامت، سعادت و حتی عمر خودش مایه بگذارد. آن حضرت می فرماید:

عَجِبْتُ لِلْبَخیلِ یَسْتَعْجِلُ الْفَقْرَ الَّذی مِنْهُ هَرَبَ وَ یَفُوتُهُ الْغَنِی الَّذی اِیّاهُ طَلَبَ.(1)