فرهنگ اخلاقی معصومین علیهم السلام (حرف ب) صفحه 68

و دوست دارد به او پاسخ مثبت بدهند و کار او را به سرانجام برسانند. همین انسان وقتی دیگران به او روی می آورند، ممکن است به راحتی نتواند با آنان همکاری کند. پس ناخودآگاه به عذر و بهانه روی می آورد. اگر چنین حالتی در انسان باشد، نشانه وجود رگه هایی از بخل در نهاد آدمی است. پس بهتر است از همین ابتدا،  ریشه این بیماری را بخشکاند. حضرت امیرمؤمنان علی علیه السلام در این باره فرمود:

کَثْرَهُ الْعِلَلِ آیَهُ الْبُخْلِ.(1)

بهانه تراشی زیاد نشانه بخل است.

اَلْبَخیلُ مُتَحَجِّجٌ بِالْمَعاذِیرِ وَ التَّعالِیلِ.(2)

انسان بخیل، عذر و بهانه می آورد.

3. مشورت با بخیل ممنوع

امیرمؤمنان علی علیه السلام از مشورت کردن با بخیل نهی فرموده است.

اهمیت کلام حضرت، آن گاه قابل درک است که ببینیم حضرت این مطلب را با چه بیانی و به چه کسی و در چه موقعیتی فرموده است. حضرت می فرماید:

وَ لا تُدْخِلَنَّ فی مَشْوَرَتِکَ بَخیلاً یَعْدِلُ عَنِ الفَضْلِ وَ یَعِدُکَ الْفَقْرِ.(3)

آن حضرت، این پیام را با تأکید دو چندان بیان می کند. نون مشدّد در «لا تُدْخِلَنَّ» برای تأکید آمده است. در اصطلاح زبان عرب، هرگاه بخواهند کلامی را مؤکد کنند، از نون مشدّد استفاده می کنند. بنابراین، حضرت با عنایت خاصی می فرماید: با بخیل مشورت نکن.

1- [1] . میزان الحکمه، ج 1، ص 448، ح 1621.                                                       
2- [2] . همان، ح 1622.
3- [3] . نهج البلاغه دشتی، نامه 53، ص 570.