فرهنگ اخلاقی معصومین علیهم السلام (حرف ب) صفحه 94

زده و دیگری را ناسزا گفته، حق شخص دیگری را ضایع یا غصب کرده است. اگر کار خوبی داشته باشد، در قبال حقوق مردم از او می گیرند و به صاحبان حقوق می دهند و اگر حسناتی نداشته باشد، از گناهان کسانی که به این شخص حقی دارند، برداشته می شود و آن گناهان را بر او بار می کنند. بینوا و فقیر چنین کسی است. همین موضوع، مقصود خداوند تبارک و تعالی در این آیه شریفه است. «وَ لَیَحْمِلُنَّ اَثْقالَهُمْ وَ اَثْقالاً مَعَ اَثْقالِهِمْ». (عنکبوت: 13)(1)

آموزه ها

1. توجه به نشانه های بدبختی

بدبختی و شقاوت، محصول پندار و کردار آدمی است و همانند همه چیزهای دنیایی به تدریج حاصل می شود. بنابراین، پیام بعضی از آیات و روایات این است که باید این نشانه ها را شناخت و در رفع آن کوشید.

قساوت قلب، خشکی چشم آدمی، شدت حرس و طمع و اصرار بر گناه، نشانه های بدبختی وشقاوت یک فرد است. بی عدالتی، بی کاری، ضعف اقتصادی، نداشتن ارتباط با خدا، نداشتن تفریح سالم و مناسب نیز نشانه های یک جامعه بدبخت است.

در هر دو صورت، انسان باید به مبارزه با این ریشه ها و آفت ها بپردازد. در بُعد فردی، انسان باید به خودسازی خود توجه کند و در بُعد اجتماعی، رهبران جامعه باید این نشانه ها را جدّی بگیرند و درصدد اصلاح جامعه برآیند.

2. فقط خدا

انسان زمانی از بدبختی دور می شود و در جاده سعادت و خوشبختی قرار می گیرد که توفیق بندگی خدا و خدمت به مردم را پیدا کند و همه خوبی ها را