روش دوست یابی صفحه 55

آوری، زیرا برای انسان پسندیده نیست که با هر کسی مصاحبت دارد به او اعتماد کند مگر آن پیش از این او را بیازماید و حقیقت او را بداند چنان که امیرمؤمنان علیه السلام به فرزندش امام حسن علیه السلام وصیت کرده: «ای فرزندم! با احدی دوستی مکن مگر آنگاه که بخوبی او را بشناسی».(1)

نیز فرموده است: «پیش از آزمایش دوست به او اعتماد مکن».(2)

نیز: «به دوستی کسی که وضع او را روشن نکرده ای رغبت مکن».(3)

نیز: «کسی که دوستان را آزموده حقیقت مردم را شناخته است».(4)

انسان اگر با دیده دقت و تفحص به مردم بنگرد و افکار و ضمایر آنها را بیازماید و نیات و مقاصد آنها را کشف کند بی شک از اکثر آنها گریزان و دلش پر از ترس و بیم خواهد شد، از این رو امیرمؤمنان علیه السلام فرموده است: «او را بیازمای آنگاه دشمن دار».(5)

امام صادق علیه السلام فرموده است: «با مردم معاشرت کن تا آنها را بیازمایی و کسی که مردم را آزمود آنان را دشمن داشت».(6)

امام کاظم علیه السلام فرموده است: «از آمیزش با مردم و انس با آنان بپرهیز مگر آن که در میان آنان خردمند امینی بیابی که در این صورت با او انس بگیر و از دیگران بگریز همچنان که از جانوران درنده می گریزی».(7)

یکی از شاعران گفته است:

وزهّدنی فی النّاس معرفتی بهم

وطولُ اختباری صاحباً بعد صاحب(8)

1- بحارالانوار، 75/105.
2- الحکم، 2/161؛ الغرر /334.
3- الحکم، 2/171؛ الغرر /332.
4- الحکم، 2/435. این حدیث در نهج البلاغه بدین گونه آمده است: فی تقلب الاحوال علم جواهرالرجال در دگرگونی احوال گوهر مردان دانسته می شود.
5- بحارالانوار، 71/164.
6- روضه کافی، 8/176.
7- تحف العقول، /297؛ بحارالانوار، 1/155.
8- شناخت من نسبت به مردم و آزمایش درازمدّت من از رفیقان یکی پس از دیگری، مرا به مردم بی رغبت کرده است.