گره گشایی در اسلام صفحه 73

دروغ­گو نیست.»(1) در ادبیات فارسی نیز مُثَلی مشهور است که «دروغ مصلحت­آمیز بِه از راست فتنه انگیز است.» امام صادق(ع) در جای دیگر می­فرماید:

سخن سه گونه است: راست و دروغ و اصلاح میان مردم. برای مثال از کسی درباره کسی چیزی می شنوی که اگر بشنود، ناراحت می شود. پس چون او را می بینی می گویی که فلانی از خوبی تو چنین و چنان می گفت و خلاف آن را که شنیده ای, گزارش می دهی.(2)

دروغ گفتن در این گونه موارد، درایت و بینش بسیاری لازم دارد که هرکس توان درست اجرا کردن آن را ندارد و اگر کسی بدون ملاحظه ریزه کاری ها دروغ بگوید، چه بسا ریشه اختلاف را عمیق تر کند و نمونه «از قضا اسکنجبین صفرا فزود» شود یا دروغ گوینده، خود را نزد مردم بی اعتبار ­کند و فردی دروغ گو شناخته شود. بنا براین، دروغ مصلحت آمیز، راه کاری عمومی و قابل سفارش برای همه افراد نیست، ولی دوری کردن از «راست فتنه­انگیز» برای همگان ممکن است و این، کمترین کاری است که می توانند برای آشتی دادن دو نفر انجام دهند.

دو - انفاق مالی برای میانجی گری

این راه کار، ویژه حل اختلاف­های مالی است. حضرت امام صادق(ع) آن­قدر به وجود برادری در میان شیعیانشان اهمیت می داد که به _مفضل بن عمر_ از اصحاب خود اجازه داد اگر میان دو نفر از شیعیان، نزاع و درگیری درگرفت، از مال ایشان خرج کند تا نزاع حل شود. شخصی به نام ابوحنیفه که سمت سرپرستی کاروان حج را بر عهده داشت، می گوید: «من و دامادم بر سر میراثی مشاجره می کردیم که مفضل گذرش بر ما افتاد. لحظه ای ایستاد و جویای حال ما شد. سپس گفت: به منزل من بیایید. به منزلش رفتیم. پس از گفت­وگو با ما، چهارصد درهم به ما