گزیده معراج السعاده صفحه 89

منشأ این صفت زشت یا عصبیّت یا جبن یا طمع می باشد و به هر حال از ضعف نفس و خمودگی قوه غضبیه می باشد. این صفت گاه به کتمان شهادت و شهادت بنا حق دادن منتهی می شود که خلاف شرع است و زمانی به تصدیق اهل باطل و تکذیب اهل حق می انجامد که باعث هلاکت نفس و تباهی دین و دنیا و عقبی

می گردد. ضدّ کتمان حق و شهادت؛ انصاف و پا فشاری بر حق است که باعث عزّت و احترام در نزد خالق و خلق می گردد.

قساوت قلب و سختی دل حالتی است بسیار ناخوشایند که هرگاه عارض آدمی شود از درد و رنجی که به همنوع می رسد متأثّر نمی گردد. منشأ این حالت سبعیّت است که آدمی به ظلم بر دیگران و عدم توجّه به ضعیفان و مستمندان دچار می گردد.

ضدّ این صفت رحم دلی و رقّت قلب است که آثار بسیار حسنه و نیکویی از آن ناشی می شود. ترک قساوت قلب کردن بسیار دشوار است مگر بر اثر ریاضت و توجّه کردن به سیره رسول مکرم صلی الله علیه و آله که مظهر رأفت و مهربانی بود و ائمه معصومین علیهم السلام که هر یک در توجه به زیر دستان و مساکین نمونه بودند.

45. عفّت و شره

صفات رذیله ای که متعلّق به قوه شهویّه است.

حدّ اعتدال قوه شهویّه عفّت است که منشأ بروز بسیاری از صفات کمال می شود. امّا حد افراط آن شره است و حدّ تفریط آن خمودگی است.

شره عبارت است از پیروی شهوت در حد افراط در همه اموری که بدانها میل می کند ازمال و مقام و شهوات نفسانی و زینت و شکم پرستی و پرخواری که آدمی را به دام شهوات می اندازد؛ و از خداوند متعال غافل می کند.

شکم، بندِ دست است و زنجیر پای

شکم بنده، کمتر پرستد خدای

اگر بنده نفس خود را به گرسنگی ذلیل سازد، راه شیطان را بسوی خود مسدود