یک گام تا خدا : مباحثی پیرامون تکبر و خودخواهی صفحه 407

این یعنی جدا شدن از کبر. هرچه انسان از غرور و تکبّر دور شود، به خدا و رسولش نزدیک تر می شود. آغاز کننده به سلام، هم از تکبرّ و جهنّم دور می شود، و هم به خدا و پیغمبر نزدیک می شود.

تواضع در مجالس

یکی دیگر از راهکارهای دوری از تکبر این است که وقتی انسان در مجالس وارد می شود، پایین مجلس بنشیند. معمولاً افراد می خواهند بروند بالای مجلس بنشینند. کسانی که دنبال عنوان و تشخص اند، به زور هم شده می خواهند خود را در صدر مجلس جا کنند. این بد است، علامت غرور و تکبّر است. با پایین مجلس، هر کجا جا بود بنشین. امام صادق علیه السلام فرمودند:

مِنَ التَّواضُعِ اَن تَرضی بِالمَجلِسِ دُونَ المَجلِسِ؛(1) از تواضع این است که به نشستن پایین مجلس راضی باشی. آیت الله بهاء الدینی این حالت را داشتند، آیت الله بهجت هم همین طور. در مجالس که می رفتند، همان دم در می نشستند. «شَرَفُ الَمَکَانِ بِالمَکِنِ؛ شرافت مکان به نشیننده آن است.» خود انسان باید شریف باشد. شرافتی که با بالا نشستن پیدا کنم، چه شرافتی است؟ آن را که از من جدا کنند، من هیچ هستم.

یک موقعی آیت الله بهاءالدّینی فرمودند: برویم منزل یکی از آقایان، به

ایشان خیلی علاقه داشتند. با همدیگر به سوی منزل ایشان رفتیم. اتفاقا در زدیم و ایشان نبود. کوچه ایشان هم پهن و بزرگ بود. آقا فرمودند: ما خسته هستیم. همین جا می نشینیم، و روی زمین نشستند. گفتند: حالا ممکن است بعضی مسخره کنند، بکنند. ما که اسیر حرف مردم نیستیم و راحت روی زمین نشستند. گفتند: یک استراحتی می کنیم و بعد می رویم.

اگر انسان این خیالات و توهّمات را دور بریزد راحت می شود. این که حتما باید بروم بالا و من را تحویل بگیرند، برای من باید بلند شوند، اینها خیالات است. این ها را کنار بگذارید، راحت می شوید.

انتقادپذیری

یکی دیگر از چیزهایی که برای رهایی از غرور و تکبر خیلی مؤثّر است، انتقاد پذیری است. انسان باید هم از دیگران مشورت بخواهد و هم مشورت دیگران را بپذیرد و انتقاد پذیر باشد. کسانی که می خواهند تکبر خود را بشکنند، همیشه در کارهای خود از دیگران مشورت بخواهند. و هم انتقاد پذیر باشند.

فراوان داریم اساتید، یا پدر و مادران، یا زن و شوهرهایی که می گویند: ما می خواهیم به طرف مقابل انتقادی بکنیم، زیر بار نمی روند، قبول نمی کنند. اصلاً نمی گذارند ما با او حرف بزنیم. این انتقاد پذیری یک س جیه بسیار خوبی برای شکستن تکبر و غرور است.