اخلاق نظامی و انتظامی صفحه 128

را که او دوست ندارد، انجام ندهیم. اگر والدین، الطاف و خدمات خود را برای فرزندان شماره کنند، عشق فرزندان نسبت به آنها زیاد می شود و فرامینشان را اطاعت می کنند. برای شناسایی نعمت های خداوند هم بهتر است فرض کنیم که اگر نعمت ها وجود نداشته باشد، چه می شود؟ به عنوان مثال:

اگر آب تلخ بود؛ اگر حرکت زمین کند بود و شب و روز بسیار طولانی تر بود؛

اگر هر چه زمین را می کندیم، به آب نمی رسیدیم؛

اگر خورشید به زمین نزدیک بود؛

اگر برگها برای ما اکسیژن سازی نمی کردند؛

اگر حیوانات، مسخّر انسان نبودند؛

اگر باران نبارد؛ اگر زمین برکات خود را از ما بازدارد؛

و هزاران اگر دیگر را در نظر آورید!

اگر تنها انگشت شست را نمی داشتیم، آیا می توانستیم قلم، سوزن یا چکش دست بگیریم؟

اگر حالت فنری پلک چشم ما پاره شود و پلک­ها روی چشم­ها بیفتد، تمام فعالیت­های ما متوقّف نمی شود؟

اگر اشک ما شور نباشد، آیا چشم ما که از پیه ساخته شده است، با چیز دیگری حفظ می شود؟

کسی که می خواهد دیگری را به معروف و نیکی سفارش کند و یا از کار بدی باز دارد، بهترین راه آن است که با بیان و یاد نعمت ها و الطاف الهی، ابتدا او را عاشق کند. در آن صورت، عاشق هم تسلیم انجام فرامین است و هم از هر کار خلافی که معشوق دوست ندارد، پرهیز می کند. کسانی که می خواهند فرزندان خود را به نماز وادار کنند، باید نعمت های الهی را برای آنان بشمارند.

استمداد از وجدان

شخصی نزد پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم آمد و گفت: «من فردی گنهکار و زناکارم.» حضرت فرمود: «آیا حاضری کسی با ناموس خودت این کار را بکند؟» گفت: «نه!» پیامبر عزیز فرمود: «پس تو نیز این کار را نکن!»