اخلاق نظامی و انتظامی صفحه 14

برادر

یکدیگرند». «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَه»(1). حضرت علی علیه السلام از جمله دلایل پذیرش حاکمیت بر مردم را این گونه بیان می کند: «حکومت را قبول کردم تا آدم های مظلوم در پناه حکومت علی امنیت داشته باشند.»

مردم باید در امنیت و آرامش باشند. کسی نباید در خانه اش، در روستایش، در دانشگاه یا در محل کارش دلهره داشته باشد. اسلام برای دشمن نیز حق امنیت قائل شده است! دشمن اگر آمده بجنگد، خوب جنگ در مقابل جنگ، طوری نیست. اما حق نداریم آبش را مسموم کنیم! نمی توانیم آب را روی دشمن ببندیم! امام حسین علیه السلام در مواجهه با لشکر تشنه حر در بیابان عراق، فرمان داد از آب ذخیره خود، به حر و لشکرش و اسبانشان آب دادند. با آن که حر فرمانده سپاه دشمن بود و هنوز توبه نکرده بود. در جنگ، زنها و بچه ها و افراد ناتوان نباید مورد تعدی قرار گیرند. اگر همسرش به جبهه آمده، خانواده او چه تقصیری دارد؟

در اسلام، جنگ و مبارزه هم آدابی دارد. کسی که با شمشیر روبرویت می ایستد، تو هم با شمشیر با او مقابله کن. اما کسی که دارد فرار می کند ، پیداست که یا پشیمان شده و یا ترسیده است. پس رهایش کن تا برود. مگر اینکه بدانی اگر برود، دوباره به جنگ برمی گردد. در جنگ صفین، حضرت علی علیه السلام فرمود: «فراری ها را هم هدف قرار دهید.» اما در جنگ جمل دستور داد: «هرکس فرار می کند، کاری به او نداشته باشید.» برای عده ای این سؤال پیش آمد که چطور حضرت در جنگ صفین دستور داد فراری ها را بزنیم ولی در جنگ جمل به آنان امان داد؟ حضرت فرمود: «فرمانده صفین - که معاویه بود- زنده است و فراریان به نزد او می روند، دوباره نیرو گرفته و برمی گردند؛ اما در جنگ جمل، فرماندهی دشمن، ریشه کن شده و فرار تاکتیکی نیست.»

قرآن می فرماید که اگر مشرکی مهلت خواست تا درباره دین تحقیق کند، به او امان داده و مهلت دهید: «وَ إِنْ أَحَدٌ مِنَ الْمُشْرِکین اسْتَجارَکَ فَأَجِرْه حَتَّی یسْمَعَ کَلامَ اللَّه»(2)؛