- اشاره 1
- مقدمه 2
- دو دیدگاه در اخلاق 8
- واژه های اخلاقی در قرآن 19
- بهداشت تغذیه 57
- بهداشت جنسی 64
- بهداشت محیط 66
- حق حیات انسان 96
- حق حیات حیوانات 99
- پزشکی و حفظ حیات 102
- برترین فضیلت 113
- تقوا در کلام امام علی علیه السلام 128
- تقوا، مصونیت است نه محدودیت 131
- ارتباطات انسان 138
- ارتباط پزشک و بیمار 139
- مراجعه به همجنس 140
- لمس بدن بیمار 143
- درمان با حرام 144
- مواسات 151
- انفاق 152
- رابطه احسان و تقوا 158
- بِرّ و نیکی 159
- خیرخواهی 161
- خیر رسانی 163
- خدمتگزاری 164
- امانت داری و ایمان 176
- امانت داری نسبت به خود 183
- امانت داری در برابر خدا 184
- امانت داری در برابر خانواده و جامعه 185
- بسترهای امانت داری 187
- امانتداری، عامل رفاه جامعه 188
- اموال عمومی 190
- رعایت صرفه و صلاح 191
- منابع انسانی 195
- مسئولیت درمان 195
- مسئولیت پذیری 196
- رعایت اهلیت در مسئولیت 197
- کیفیت کار 200
- آسیب کم کاری 203
- اسرار بیماران 207
- جسم بیماران 209
- ناموس بیماران 210
- حقیقت گویی 212
در نگاه سکولار، تعامل پزشک با بیمار در چارچوب رضایت بیمار است، اما در نگاه اسلامی، رضایت بیمار، اگر در چارچوب رضای خدا باشد نافذ است و بیمار همچون پزشک، انسانی است که باید تابع فرمان پروردگار باشد. لذا رضایت بیمار به سقط جنین یا اتانازی مجوز اقدام پزشک نمیباشد.
اصل اتونومی، پزشک را ملزم میکند در رفتار خود حقوق بیمار را رعایت کند، اما به انگیزه و اعتقاد پزشک کاری ندارد. بر خلاف تقوامداری که بیمار را بنده خدا معرفی کرده و تلاش در جهت سلامتی او را مایه تقرب به پروردگار و عامل کمال روحی پزشک می داند. این نگاه، هم قالب و ظاهر عمل را حفظ می کند، هم قلب و باطن آن را مقدس می سازد.
تقوا یک فضیلت فردی در ارتباط شخص با خداوند نیست، بلکه عرصه های خانوادگی، اجتماعی و اقتصادی را نیز در برمیگیرد. پزشک باتقوا، افزون بر انجام وظایف شخصی، ملزم به رعایت تقوا در اقدامات درمانی است. رعایت قوانین و احکام شریعت، تکلیف عمومی همه آحاد جامعه ایمانی است، اما همراه کردن آن با فضایل اخلاقی، چیزی است که از افراد باتقوا انتظار می رود.
تقوا در آثار پزشکان مسلمان
رُهاوی در "ادب الطبیب" که از آثار برجسته پزشکی اسلامی در قرن سوم هجری و کهن ترین اثر در زمینه اخلاق پزشکی در اسلام است، ایمان به خدا را نخستین بایسته در اخلاق پزشکی برمیشمرد و معتقد است که پزشک باید خود را وقف پروردگار کند.(1)
او در دیباچه کتاب خود میگوید: