درآمدی بر اخلاق پزشکی در اسلام صفحه 131

است و نه عین ترس از خدا، بلکه نیرویی است روحی و مقدس که این امور را به دنبال خود دارد.

تقوا، مصونیت است نه محدودیت

از نظر نهج­البلاغه تقوا نیرویی است مقدس و متعالی که منشأ کشش­ها و گریزها می گردد، کشش به سوی ارزش­های معنوی و فوق حیوانی، و گریز از پستی­ها و آلودگی­های مادی. تقوا حالتی است که به انسان شخصیت و قدرت می دهد و آدمی را مسلط بر خویشتن و مالک «خود» می نماید.

در نهج­البلاغه بر این معنی تأکید شده که تقوا حفاظ و پناهگاه است، نه زنجیر و زندان. بسیارند کسانی که میان مصونیت و محدودیت فرق نمی نهند و با نام آزادی و رهائی از قید و بند، به­ خرابی حصار تقوا فتوا می­دهند. قدر مشترک پناهگاه و زندان، مانعیت است. اما پناهگاه مانع خطر است، و زندان مانع بهره ­بردن از موهبت­ها و استعدادها.

علی علیه­السلام در یکی از سخنان زیبای خود، تقوا را به پناهگاهی بلند و مستحکم تشبیه فرموده که دشمن قادر نیست در آن نفوذ کند و می­فرماید:

"اعْلَموا عِبادَ اللَّهِ انَّ التَّقْوی دارُ حِصْنٍ عَزیزٍ، وَ الْفُجورَ دارُ حِصْنٍ ذَلیلٍ، لایمْنَعُ اهْلَهُ وَ لا یحْرِزُ مَنْ لَجَأَ اِلَیه: بندگان خدا! بدانید که تقوا حصار و بارویی مستحکم و غیر قابل نفوذ است، و بی­تقوایی حصاری پست و کوتاه که مانع و حافظ ساکنان خود نیست و آن کس را که به آن پناه ببرد حفظ نمی کند."(1)

آن حضرت در برخی از کلمات خود تصریح می کند که تقوا مایه اصلی آزادی است؛ یعنی نه تنها خود قی-د و بن-د و م-ان-ع آزادی نیس-ت، بلکه منب-ع و منشأ همه