درآمدی بر اخلاق پزشکی در اسلام صفحه 183

1- . مکارم شیرازی ناصر، توضیح المسائل، مسألۀ 1992.

2- . همان، مسألۀ 2000.

3- . امامی سید حسن، حقوق مدنی، انتشارات اسلامیه، تهران، ج 2، ص 165.

4- . همان، ص 166.

أَهْلِها"(1) می­نویسد: سیاق آیات پیشین مؤید این مطلب است که منظور از امانات در این آیه تنها امانت های مالی نیست، بلکه شامل امانت­های معنوی از قبیل علوم و معارف حقه نیز می شود که باید آن را به مردم رساند. زیرا دانشمندان یهود برخی معارف دین را که نزد آنان امانت بود کتمان کردند و نزد مردم اظهار ننمودند.(2)

آیه عرض امانت که پیش از این آمد: "إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمانَهَ عَلَی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ ... وَ حَمَلَهَا الْإِنْسانُ"(3) تمام قوا و استعدادهای ویژه بشر را امانت الهی شمرد و به امانت مفهومی فرامادی بخشید. مسئولیت انسان در برابر خدا، خویشتن و جامعه سه حوزه­ای است که امانت­داری در آنها معنا و مفهوم پیدا می­کند.

امانت داری نسبت به خود

در بینش توحیدی، خداوند مالک است و انسان مملوک، عالم مُلک الهی و مخلوقات همگی متعلق به خداوندند: "وَ لِلَّهِ مُلْکُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ ما بَینَهُما"(4) مالکیت خداوند بر عالم، مالکیت حقیقی، علی­الاطلاق و بدون شرط است و هیچ شأنی از هیچ مخلوقی نیست که تحت مالکیت الهی نباشد. با این دید ژرف­نگر که در جهان­بینی توحیدی وجود دارد، وجود انسان و هر آنچه در اختیار اوست، جسم و روح، اعضا و جوارح، استعدادها و قابلیت­ها، همه و همه امانت­های الهی در دست او به حساب می آیند و از این رو هر نوع تصرف و بهره­گیری، باید با اذن و رضایت مالک حقیقی باشد.

هر فردی نسبت به "خود" مسئولیت امانت داری دارد و مجاز به هرگونه تعاملی با خود نیست. رفتار مورد رضایت خدا، رفتار امانت­دارانه است و نافرمانی خدا، خیانت در امانتِ نفس محسوب می­شود: