درآمدی بر اخلاق پزشکی در اسلام صفحه 196

1- . خامنه­ای سید علی، استفتاءات، شماره 1962.

پزشکی است. اگر پزشک مسئولیت خود را امانت بداند، بی­گمان حرمت آن را پاس می­دارد و تلاش می­کند که به خوبی آن را پیش ببرد و بالنده سازد.(1)

امام علی علیه­السّلام از کارگزاران خود می­خواست که کار و مسئولیت را امانت بدانند و مناسبات و روابط خود را بر امانت­داری مبتنی سازند، چنانکه خطاب به استاندار آذربایجان نوشت:

"إِنَّ عَمَلَکَ لَیسَ لَکَ بِطُعْمَهٍ وَ لَکِنَّهُ فِی عُنُقِکَ أَمَانَهٌ: کاری که به عهده توست، طعمه­ای برایت نیست، بلکه امانتی است بر گردنت."(2)

این بیان حضرت، دید سودانگارانه ی صرف به پست و مسئولیت را زیر سؤال می برد و آن را به عنوان یک امانت به حساب می آورد. از همین رو هر نوع سستی در انجام مسئولیت های شغلی و حرفه ای، خروج از امانت داری به حساب می آید. در فقه اسلامی هر نوع افراط و تفریط در ارائه خدمات موجب ضمان می گردد، چرا که با امانت داری ناسازگار است، مثلاً اگر خیاط یا رنگرز در کار

خود کوتاهی کند ضامن به حساب می آید، یا چنانچه طبیب در طبابت خود کوتاهی کند ضامن می باشد.(3)

مسئولیت پذیری

کمال آدمی، به مسئولیت­پذیری است و هر چه انسان مسئولیت­پذیرتر باشد، به کمالات فردی و اجتماعی نزدیک­تر است. قرآن می­فرماید: "إِنَّ السَّمْعَ وَ الْبَصَرَ وَ الْفُؤادَ کُلُّ أُولئِکَ کانَ عَنْهُ مَسْؤُلاً: همانا گوش و چشم و دل، همه مسئولند."(4) گرچه در این آیه تنها برخی از اعضای وجود آدمی مسئول شمرده شده­اند، اما به عقیده مفسران، اختصاصی به آنها نداشته و مسئولیت، بر جزء جزء جسم و روح آدمی