- مقدمه 1
- اشاره 4
- اول: «تربیت» 5
- مفهوم شناسی 5
- پیشینه 10
- دوم: «جامعه پذیری» 12
- مفهوم شناسی 12
- پیشینه 13
- پیشینه 14
- مفهوم شناسی 14
- سوم: «تربیت اجتماعی» 14
- اشاره 15
- دیدگاه جامعه گرا 15
- دیدگاه ها 15
- تربیت اجتماعی در اسلام 18
- چهارم: «کودک» 22
- مفهوم شناسی 22
- کودک از دیدگاه قرآن 23
- مفهوم شناسی 23
- پنجم: «ابعاد تربیت» 23
- تقسیمات ابعاد تربیت 24
- پیشینه 24
- الف) تنظیم روابط و مقررات اجتماعی 26
- اشاره 26
- تربیت اجتماعی در قرآن 26
- ب) تربیت خانوادگی 30
- ج) تربیت سیاسی 34
- د) تربیت اقتصادی 35
- ه -) تربیت قضایی 38
- و) تربیت نظامی 40
- ز) تربیت شغلی 43
- جمع بندی 45
- ط) تربیت اخلاقی 45
- اشاره 46
- الف) مراحل تربیت 47
- مفهوم شناسی 47
- اشاره 47
- پیشینه 47
- تقسیم بندی مراحل 50
- مرحله دوم: دوران ازدواج 53
- مرحله اول: دوره قبل از دنیا (عالم ذر) 53
- مرحله سوم: دوران جنینی 59
- مرحله چهارم: دوره کودکی اول (قبل از دبستان 0-7) 60
- مرحله ششم: دوران نوجوانی (21-14 سال) 70
- مرحله هفتم: دوره جوانی (21-34 سالگی) 74
- مرحله هشتم: دوره میانسالی (34-51 سالگی) 76
- مرحله نهم: دوره کهنسالی (51 سالگی تا آخر عمر) 77
- مرحله دهم: دوره بعد از دنیا (برزخ و قیامت) 80
- اشاره 81
- اشاره 81
- نخستین علائم رشد اجتماعی 81
- رشد اجتماعی در دوران کودکی 81
- ج) مراحل تربیت اجتماعی کودک 81
- ارتباط کودک با بزرگسالان 82
- ارتباط کودک با همسالان 83
- اشاره 84
- مظاهر رفتار اجتماعی کودک 84
- رفتارهای همکاری 84
- رفتارهای مبارزی 87
- اشاره 91
- الف) عوامل تربیت 92
- مفهوم شناسی 92
- اشاره 92
- تقسیمات عوامل تربیت 93
- پیشینه 97
- اشاره 98
- یک: عوامل درونی تربیت 98
- اشاره 103
- الف) عوامل مادی 103
- دو: عوامل بیرونی 103
- ب) عوامل فرامادی 110
- اشاره 112
- ج) عوامل تربیت اجتماعی کودک 112
- یک: عوامل مادی درونی 113
- رشد بدنی (نضج بدنی) 113
- 1. خانواده 118
- دو: عوامل مادی بیرونی 118
- اشاره 118
- محبت در خانواده 120
- یادگیری در خانواده 121
- موقعیت کودک در خانواده 123
- موقعیت خانواده در جامعه (موقعیت اجتماعی خانواده) 126
- اشاره 127
- ارتباط فرد با گروه در دوره کودکی (تغییرات رشدی در روابط همسالان) 128
- آموزش ها و یافته های کودک در گروه همسالان 130
- اسلام و همنشین 131
- 3. مدرسه 132
- اشاره 132
- معلم و مدرسه 133
- اشاره 134
- تعریف بازی 134
- 4. بازی 134
- صفات و ویژگی های بازی 135
- ارزش های بازی 135
- بازی کودک در اسلام 139
- 5. وسایل ارتباط جمعی 141
- 6. اجتماعات، نهادها و موسسات 146
- اشاره 148
- الف) موانع تربیت 149
- اشاره 149
- مفهوم شناسی 149
- تقسیمات موانع تربیت 150
- پیشینه 151
- ب) موانع تربیت در قرآن 152
- اشاره 152
- اول: موانع درونی 153
- دوم: موانع بیرونی 162
- اول: موانع مادی درونی 177
- بیماری و نقص های بدنی کودک 177
- موانع مادی درونی تربیت اجتماعی کودک در قرآن 178
- دوم: موانع مادی بیرونی 180
- 1. خانواده متزلزل 180
- 2. دوستان نامناسب 187
- 3. عدم اعتدال در حمایت عاطفی (بی مهری، محبت افراطی) 190
- 4. تأثیر منفی رسانه های گروهی بر کودک 193
- 5. فقر 194
- اشاره 196
- اشاره 197
- مفهوم شناسی 197
- الف) روش های تربیت 197
- تقسیمات روش های تربیت 199
- پیشینه 200
- ب) روش های تربیت در قرآن 201
- 1. روش الگویی 221
- د) روش های کاربردی تربیت اجتماعی کودک 221
- 2. روش تشویق 230
- اشاره 231
- 3. روش تنبیه 231
- مهم ترین روش های تنبیهی 231
- مصادیق تشویق در قرآن کریم 234
- مصادیق تنبیه در قرآن کریم 235
- مزایای روش تشویق 236
- معایب تشویق بی جا و بیش از حد 237
- معایب تنبیه بی جا و بیش از حد 238
- مزایای روش تنبیه 238
- تنبیه بدنی در اسلام 238
- 5. روش تعلیم 246
- 6. روش ادب ورزی 251
- اشاره 252
- آداب اجتماعی 252
- الف) آداب خوردن و آشامیدن 253
- ب) آداب سلام 256
- ج) آداب اجازه گرفتن برای ورود 259
- د) آداب مجالست و همنشینی 261
- ه -) آداب سخن گفتن 263
- ز) آداب تبریک و تهنیت 270
- ح) آداب عیادت بیمار 272
- ط) آداب تسلیت گفتن 275
- ی) آداب عطسه و خمیازه کشیدن 276
- ضمایم 280
- خودداری از پر کردن معده با آب و غذا که در این باره رهبر عالی قدر اسلام فرمود:
«ماملاً آدمیّ وعاء شرّاً من بطنه، فحسب ابن آدم لقمات یقمن صلبه، فإن کان لابدّ فاعلا فثلث لطعامه و ثلث لشرابه وثلث لنفسه؛ انسان هیچ ظرفی را پر نکرد که بدتر از شکم باشد، برای انسان چند لقمۀ کوچک که او را بر سرپا بدارد کافی است و اگر وظیفه ای خوردن است، باید ثلثی برای خوراک و ثلثی برای آب و ثلثی برای نفس کشیدن بگذارد».(1)
ب) آداب سلام
برای اسلام آدابی است. وظیفۀ مربی است که کودک را به آداب سلام کردن مؤدب سازد و او را به آنچه در زیر آمده است عادت دهد، چون یکی از مهارت های اجتماعی است که در جذب مخاطب و موفقیت در برقراری ارتباط اجتماعی مطلوب مؤثر است، کودک از طریق تعامل با همسالانش با آنها ارتباط برقرار می کند. نخستین گام برای برقراری ارتباط، سلام کردن به دیگری است که باید علاوه بر عبارت و کلام زیبا، همراه با لبخند و شادی و نشاط باشد تا مخاطب احساس شادی و نشاط کند.
- به او یاد دهد که یکی از برنامه های اسلام سلام کردن است. چنان که قرآن مجید می فرماید:(یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَدْخُلُوا بُیُوتاً غَیْرَ بُیُوتِکُمْ حَتّی تَسْتَأْنِسُوا وَ تُسَلِّمُوا عَلی أَهْلِها ذلِکُمْ خَیْرٌ لَکُمْ لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ) ؛(2) «ای کسانی که ایمان آوردید! در خانه هایی غیر از خانه هایتان، وارد نشوید تا اینکه با دوستی رخصت طلبید و بر اهل آن (خانه) سلام کنید؛ این برای شما بهتر است؛ باشد که شما متذکّر شوید».
و نیز می فرماید:(فَإِذا دَخَلْتُمْ بُیُوتاً فَسَلِّمُوا عَلی أَنْفُسِکُمْ تَحِیَّهً مِنْ عِنْدِ اللّهِ مُبارَکَهً طَیِّبَهً) ؛(3) «و هنگامی که وارد خانه ها شدید، پس بر خودتان سلام کنید، زنده بادی خجسته (و) پاکیزه از نزد خدا».
1- (1) احمد بهشتی، اسلام و تربیت کودک، ص 277-275.
2- (2) نور/ 27.
3- (3) نور/ 61.