قرآن و تربیت اجتماعی کودک صفحه 80

و در احادیث به ویژگی ها و اقتضائات کهنسالی اشاره می کند:

- لزوم احترام جوانان به کهنسال(1)

- در حدیثی از امام صادق علیه السلام نقل شده که فرمودند: سزاوار است هر کس به پنجاه سال می رسد مثل کسی باشد که در حال جان دادن است (برای مرگ آماده باشد).(2)

مرحله دهم: دوره بعد از دنیا (برزخ و قیامت)

بر اساس تعالیم قرآن کریم، زندگی انسان بعد از مرگ نابود نمی شود و ادامه می یابد و روح انسان می تواند بعد از مرگ تکامل یابد یعنی ثواب باقیات صالحات به او می رسد. بنابراین دوره برزخ و قیامت بخشی از ادامه تربیت دنیوی انسان به شمار می آید. اعتقاد به برزخ و معاد، تأثیرات مهم تربیتی در انسان در دنیا دارد (تربیت اصلاحی و بازدارنده یا تربیت ایجاد).

این مرحله تربیتی از نظریه پردازی های علمی اسلام و حوزه تربیت به شمار می آید که قلمرو تربیت را محدود به دنیا نمی کند و این مطلب در مکاتب تربیتی بشر دیده نمی شود.

آیاتی در قرآن، عذاب کافران بدکار و لذت بهشتی نیکوکاران را بیان می کند:

(النّارُ یُعْرَضُونَ عَلَیْها غُدُوًّا وَ عَشِیًّا وَ یَوْمَ تَقُومُ السّاعَهُ أَدْخِلُوا آلَ فِرْعَوْنَ أَشَدَّ الْعَذابِ) ؛(3) «(همان) آتشی که بامدادان و عصرگاهان بر آن عرضه می شوند؛ و روزی که ساعت (= رستاخیز) برپا شود (ندا آید که:) فرعونیان را در شدیدترین عذاب وارد کنید!».

(قِیلَ ادْخُلِ الْجَنَّهَ قالَ یا لَیْتَ قَوْمِی یَعْلَمُونَ * بِما غَفَرَ لِی رَبِّی وَ جَعَلَنِی مِنَ الْمُکْرَمِینَ) ؛(4) «(پس از شهادت به او) گفته شد: «وارد بهشت شو.» گفت: ای کاش قوم من می دانستند * که پروردگارم مرا آمرزید و مرا از گرامی داشته شدگان قرار داد».

و در احادیث دیگر، ثواب چند چیز بعد از مرگ به انسان می رسد، آمده است:

1- (1) ر. ک: مستدرک الوسائل، ج 8، ص 392، ح 9772 و 9773.
2- (2) وسائل الشیعه، ج 16، ص 102؛ بحارالانوار، ج 6، ص 120.
3- (3) غافر/ 46.
4- (4) یس/ 26 و 27.