قرآن و تربیت اجتماعی کودک صفحه 93

برخی دیگر از معاصرین عوامل مؤثر بر تربیت را به دو دسته درونی و برونی تقسیم کرده اند و عوامل درونی را چیزهایی می داند که از خود انسان سرچشمه می گیرد و برخاسته از درونند مانند وراثت و ایمان، اما عوامل بیرونی را چیزهایی می داند که از محیط خارج مشخص بر وی مؤثر است مانند تغذیه و گروه های اجتماعی و....(1)

تقسیمات عوامل تربیت

در مورد عوامل تربیت تقسیمات متفاوتی ارائه شده است که به برخی از آنها اشاره می کنیم:

الف) تقسیم دوگانه به وراثت و محیط

صاحب نظران علوم تربیتی معمولاً عوامل مؤثر در تربیت را به دو شاخه وراثت و محیط تقسیم می کنند. البته محیط را اعم از محیط خانوادگی، اجتماعی، فرهنگی، مدرسه و... می دانند. ایشان در این مورد می نویسد:

چنانچه قبلاً نیز بیان شد دسته ای از روان شناسان دو عامل اساسی یعنی محیط و وراثت را منشأ و پایه رفتار افراد قرار می دهند.

در اینجا باید توجه داشت که محیط تنها شامل امور جغرافیایی نیست. روابط با دیگران یا زندگی جمعی و راه زندگی هر جامعه که به عنوان فرهنگ آن جامعه شناخته می شود باید تحت عنوان محیط قرار گیرد و نفوذ آنها روی رفتار افراد در نظر گرفته شود. عوامل ارثی و محیط جغرافیایی یا محیط طبیعی همراه با محیط اجتماعی و فرهنگی در رفتار فرد تأثیر می کند.

بررسی: به نظر می رسد که این تقسیم ناقص است و شامل همه عوامل نمی شود چرا که عوامل فرامادی در آن لحاظ نشده است و نیز عوامل درونی تربیت غیر از وراثت (مثل هرمون ها) مد نظر قرار نگرفته است. بلکه اصولاً می توان گفت: وراثت جزئی از محیط تربیت است لکن محیط اعم از درون و برون انسان است.