کلمات طریقه: پنجاه درس اخلاقی صفحه 11

کَلِمَهٌ فیِ ذَمِّ الْقَساوَهِ نکوهش قساوت قلب

قَساوت قلب حالتی است که آدمی به سبب آن از آلام و مصائبی که به دیگران می رسد متأثّر نگردد، و منشاء آن غلبه قوّۀ سَبُعیّه است.

بسیاری از افعال ذَمیمه، چون ظلم و اذیّت کردن و به فریاد مظلومین نرسیدن و دستگیری از فقراء و محتاجین نکردن از این صفت ناشی می شود و علاج آن در نهایت صعوبت است، باید صاحب آن مواظبت کند بر آنچه از آثار دل رحمی است، تا نفس مستعّد آن گردد که از مبدأ فیّاض، افاضۀ صفت رِقّت بر او شده و قَساوت از او برطرف شود.

و اگر خود را معالجه نکرد و به حالت قساوت باقی ماند، پس بداند که از مردمیّت خارج است.

و چه خوب گفته سعدی:

بنی آدم اعضای یکدیگرند که در آفرینش ز یک گوهرند

چو عضوی به درد آورد روزگار دگر عضوها را نماند قرار

تو کز محنت دیگران بی غمی نشاید که نامت نهند آدمی