خلاصه معراج السعاده یا المقامات العلیه در علم اخلاق صفحه 69

بنی آدم اعضای یکدیگرند

که در آفرینش ز یک گوهرند

چو عضوی بدرد آورد روزگار

دگر عضوها را نماند قرار

تو کز محنت دیگران بی غمی

نشاید که نامت نهند آدمی

و ضدّ آن رقّت قلب و رحم دلی است؛و بر او آثار حسنه و صفات قدسیّه مترتّب می گردد،و اخبار بسیار در فضیلت این صفت و مذمّت قساوت وارد شده است،و علاج قساوت در نهایت صعوبت است زیرا که آن صفتی است راسخۀ در نفس که ترک آن به آسانی میسّر نگردد،و به تدریج باید معالجه شود به آنکه مواظبت کند به آنچه از آثار رحم دلی است تا نفس مستعدّ آن گردد که از مبدأ فیّاض افاضه شود و صفت رقّت بر او حاصل و قساوت برطرف گردد.

مقام چهارم: در بیان رذائل و فضائل شهویه

اشاره

در بیان آنچه که متعلّق است به قوّۀ شهویّه از رذائل و فضائل، و طریق تحصیل آنها:

دانستی که حدّ اعتدال قوّۀ شهویّه صفت عفّت است،که منشأ جمیع صفات کمالیّۀ متعلّقه به این قوّه است،و دو طرف آن که شره و خمود است جنس جمیع رذائل متعلّقه به این قوّه است؛ و ما اوّل بیان این دو جنس و ضدّ آنها را که عفّت است می کنیم،و بعد به شرح صفات مندرجۀ در ضمن آنها