در ساحل سپیده اخلاص صفحه 23

ب - سنگینی عبادت

مرتبه دوم قساوت این است که عبادت برای او سنگین باشد. این که قرآن می گوید: «و استعینوا بالصبر و الصلوه و انها لکبیره إلا علی الخاشعین»(1)؛ یعنی نماز کمک کار است در هر چیز؛ یعنی اگر کسی سیر و سلوک می خواهد، باید نماز بخواند. اگر کسی گرفتاری دنیا هم دارد، باید نماز بخواند. و بعد می فرماید: اما این نمازی که دوای هر درد بی درمانی است، دوای هر درد جسمی و روحی است، دوای هر گرفتاری است، گشاینده هر گره کوری است، این نماز برای همه بجز خاشع سنگین است.

خاشع آن کسی است که دلش برای خدا بتپد. آن کسی که خود را در محضر خدا ببیند، نه بداند؛ به این میگوییم خاضع؛ به این میگوییم خاشع. قرآن میگوید که نماز برای این شخص لذت بخش است و برای این افراد سنگین نیست، اما برای عموم سنگین است. دلیلش هم این است که 99 درصد مردم اگر یک امام جماعتی باشد که نماز را زود بخواند، بیشتر دوستش میدارند تا یک امام جماعتی که نماز را مقداری طول بدهد. آیا خود ما از طول دادن نماز، از مؤدب بودن در مقابل خدا لذت می بریم؟ از اذکار مستحبی که در نماز آمده است لذت می بریم؟ از نماز اول وقت لذت می بریم یا از غذا خوردن؟ وقتی که مؤذن می گوید: «الله اکبر» آیا خوابیدن برای ما گواراتر نیست؟ اگر نماز برای ما سنگین است، اگر دیگرگرایی برای ما سنگین است، اگر خمس و زکات برای آن کسانی که خمس و زکات باید بدهند، سنگین است، اگر رفع گرفتاری به واسطه قدم، به واسطه قلم، به واسطه خود یا دیگران برای ما سنگین است، باید پی ببریم که قساوت داریم و این مرتبه دوم قساوت است که عبادت، رابطه با خدا و رابطه با خلق خدا برایش سنگین باشد.

ج - بی تفاوتی در برابر گناه

مرتبه سوم قساوت این است که ابهت گناه از دل او رفته باشد و این مرتبه، مرتبه سرطانی است؛ یعنی انسان دروغ بگوید، اما تلاطم درونی پیدا نکند. غیبت کند و غیبت بشنود، اما