در ساحل سپیده اخلاص صفحه 6

علمای علم اخلاق، علاوه بر این، میگویند: فاسق آن است که گناه مداوم داشته باشد یا صفت رذیله ای بر دل او حکمفرما باشد: حسود باشد، متکبر باشد، جاه طلب باشد و بالاخره یکی از صفات رذیله در دل او رسوخ کرده باشد؛ به این میگویند فاسق. در مقابل تقوای دل، به این میگویند فسق دل. قرآن علاوه بر تقوای از گناه، تقوای دل هم از ما می خواهد: «و من یعظم شعائر الله فانها من تقوی القلوب»(1)

علمای علم اخلاق می گویند: همان طور که خدا از ما میخواهد که به حسب ظاهر، فاسق نباشیم، می خواهد که از نظر دل هم فاسق نباشیم؛ یعنی صفت رذیله ای بر دل ما حکمفرما نباشد. و بالاخره از نظر دل و از نظر ظاهر، باید نفس لوامه بر ما حکومت داشته باشد و معنای نفس لوامه این است که اگر گناهی از او سر زد، ناراحت شود و واقعا یک تلاطم درونی برای او ایجاد شود. اگر دروغ گفت، دیگر شب خوابش نبرد تا جبران کند. اگر یک غیبت شنید یا غیبت کرد، از آن غیبت تب کند. نفس لوامه بر او حکومت داشته باشد.

فراموش نمی کنم که یک روزی حضرت امام تشریف آوردند در حالی که نفس ایشان به شماره افتاده بود. فرمودند: نیامدم درس بگویم، آمدم یک نصیحت کنم. و یک نصیحت داغی به شاگردهایشان کردند. فرمودند: یک طلبه باید علاوه بر این که دین و علم داشته باشد، عقل هم داشته باشد. بعد خیلی تند فرمودند: اگر علم ندارید، اگر دین ندارید، عقل داشته باشید و نخواهید حوزۀ چهل ساله با حرفهای شما و با کارهای شما ضربه بخورد. ایشان بعد از این نصیحت، رفتند و دو یا سه روز در خانه ماندند.

: گویا شنیده بودند که یکی از شاگردهای خاص ایشان غیبت کرده بود. آن غیبت بر نفس مبارک ایشان اثر گذاشته و نفس ایشان به شماره افتاده بود.

آن کسی که به قول خودش میگفت: و الله تا به حال نترسیده ام و وقتی که آنها مرا میبردند، می لرزیدند و من به آنها دلداری میدادم، وقتی فسق را، آن هم از یک طلبه می بیند، نفسش به شماره می افتد؛ به این میگوییم نفس لوامه؛ البته به مراتب بالایش.