در ساحل سپیده اخلاص صفحه 70

آذَانٌ لَا یَسْمَعُونَ بِهَا ۚ أُولَئکَ کَالْأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ ۚ أُولئِکَ هُمُ الْغَافِلُونَ»(1) ؛ او دل دارد؛ یعنی داشته است، اما نمیفهمد. او چشم دارد؛ یعنی داشته است، اما نمی بیند. او گوش دارد؛ یعنی داشته است، اما نمیشنود. او یک حیوان است. از حیوان هم پست تر.

مرحوم صدرالمتألهین در کتاب اسفار میگوید که امام صادق(علیه السلام)می فرماید در روز قیامت می آیند صف محشر: «أقبح من کل قرده وخنازیر» از هر بوزینه ای، از هر میمونی و از هر خوکی زشت ترند: «أولئک کالأنغام بل هم أضل». اینها کیانند؟ «أولئک هم الغافلون»؛ آنان کسانی هستند که حال توجه در آنها نیست. به فضلا میگفتم که من خیال نمیکنم این آیه، تشبیه باشد. من خیال نمیکنم این آیه بخواهد فحش بدهد؛ فحش دادن کار قرآن نیست. بیان یک واقعیت است. همه مفسران بزرگ میگویند تشبیه است. من خیال نمیکنم تشبیه باشد؛ خیال می کنم که بیان یک واقعیت است. یعنی غفلت انسان را کور میکند. انسان را کر می کند؛ دل انسان را کور و کر میکند؛ یعنی دل را از انسان می گیرد، آن بعد ملکوتی را می گیرد. معلوم است که وقتی بعد ملکوتی گرفته شد، فقط بعد جسمانی می ماند و بعد جسمانی یعنی حیوان. حیوان بعد ملکوتی ندارد، اما انسان دارد. انسان مرکب از روح و جسم است و حیوان مرکب از روح و جسم نیست. حیوان فقط جسم و غرایز دارد. وقتی که چشم، گوش، زبان و دل از انسان گرفته شد، دیگر چه چیزی باقی می ماند؟

قانون مراقبه

همه علمای علم اخلاق در همان روزهای اول تدریس، این قانون مراقبه را به شاگردهایشان سفارش می کنند. من معلم اخلاقی را نمی شناسم که به شاگردهایش قبل از قانون مراقبه چیزی گفته باشد. موسی بن جعفر در یک روایت صحیح می فرماید: