اخلاق محسنی صفحه 58

با تاب و توان او را در عقده ی ناتوانی گرفتار یافت، صورت حال استفسار نموده، سلطان حقیقت واقعه را باز گفت که: مرا از جهت خوردن گِل، پای حیرت در گِل است و دست حسرت بر دل. درویش فرمود که: چون می دانی که از این ممرّ مضرّت به تو می رسد، چرا ترک نمی کنی ؟ گفت: چندان که جهد می نمایم، با خود بر نمی آیم. درویش گفت: این عزیمه من عزمات الملوک ؟ کجاست آن عزم که پادشاهان را می باشد که به هیچ نوع ایشان را از آن باز نمی توان داشت ؟ سلطان از این سخن متأثّر شد و عزم کرد بر آن که دیگر گِل نخورد و به برکت عزیمت، از آن مهلکه خلاصی یافت. بیت:

عنان عزم به هر جانبی که برتابی مکن به دست تردّد عنان خود را سست

که کس به منزل مقصود ره نمی یابد مگر به سعی تمام و دگر به عزم درست

هر آن که پای طلب در طریق عزم نهد به تختگاه بزرگی رسد به گام نخست

باب سیزدهم در جِدّ و جهد

اشاره

1. عن امیرالمؤمنین علیه السلام: علیک بالجدّ و الإجتهاد فی اصلاح المعاد.(1) امیرمؤمنان علیه السلام فرموده: بر تو باد به تلاش و کوشش در راه اصلاح و درست کردن آخرت.

2. عن علی علیه السلام قال: من لم یجهد نفسه فی صغره لم ینبل فی کبره.(2) علی علیه السلام فرموده: هر کس در کوچکی خود را به تلاش و کوشش وادار نکند در بزرگی به ارجمندی و بزرگواری نرسد.

3. عن امیرالمؤمنین علیه السلام قال: علیک بالسّعی، و لیس علیک بالنّجح.(3) امیرمؤمنان علیه السلام فرموده: کوشش به عهده توست، کامیابی بر عهده تو نیست.

1- (1) تصنیف غرر الحکم، ص 443، ش 10115.
2- (2) همان، ش 10119.
3- (3) همان، ش 10116.