درآمدی بر نبوت و شخصیت پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله و سلم: علمی،اعتقادی،تاریخی،اخلاقی و تربیتی صفحه 213

ابن میثم بحرانی می گوید:

«العصمه صفه للانسان یمتنع بسببها عن فعل المعاصی و لا یمتنع بدونها(1) ؛ عصمت صفتی است مخصوص انسان که به سبب آن از انجام گناهان منع می شود و بدون آن هرگز از معاصی جلوگیری نمی شود».

مراد از کلمه صفت در کلام ایشان ملکه ی عصمت است پس معصوم کسی است که مصون از خطاء و گناه باشد و فرقی نمی کند که عاصم خدا باشد یا ملکه ی نفسانی که همان صفت راسخ شده در نفس است. بدین معنی که فاعل بعید آن خدا باشد که البته هیچ منافاتی ندارد. چراکه اگر عاصم را ملکه ی نفسانی بدانیم باید گفت که این خدای متعال است که تفضل کرده و این ملکه نفسانی را به او داده است و یا این که خدای متعال است که به شخص پیامبر توفیق داده تا اینکه ملکه را به دست آورد تا او را از معصیت و یا حتی از خطا و اشتباه حفظ کرده است و درحقیقت حافظ حقیقی اوست و آن ملکه ی نفسانی تنها وسیله ای است برای حفظ شخص پیامبر و یا معصوم از ارتکاب گناه. چنانکه در بعضی از دعاها آمده است «یا عاصم قلوب النبیین»(2).

مراحل عصمت

با تعریفی که از عصمت ارائه کردیم روشن شد که عصمت دارای درجات و مراحلی است که باید تمام آن مراحل در وجود انبیای الهی باشد تا اطاعت آنان بر مردم واجب و حجّت خدا بر آنان تمام شود؛ یعنی بعد از آنکه پیامبران باید از انحراف فکری و اعتقادی مصونیت داشته باشند باید مراحل دیگری از ملکه ی عصمت نیز در وجود آنان باشد.