درآمدی بر نبوت و شخصیت پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله و سلم: علمی،اعتقادی،تاریخی،اخلاقی و تربیتی صفحه 223

ظاهر آیه دلالت دارد بر اینکه آن چیزی که عصمت پیامبران به آن حاصل می شود نوعی علم و آگاهی خاصی است که صاحبش را از گناه و خطا باز می دارد. به عبارت دیگر مانع از ضلالت و گمراهی می شود که مقصود دشمن بوده است. و از همین جا می فهمیم که قوهّ ای که عصمت، نام دارد یک سبب شعوری و ادراکی است که به هیچ وجه مغلوب نمی شود و این شعور غیر از شعور و ادراکی است که از سایر ملکات اخلاقی مثل شجاعت و عدالت و تقوا به دست می آید که آثار انها به طور غالب است نه همیشگی. چون آن ملکات اخلاقی مادامی اثر دارند که صاحبش به آن التفات و توجه داشته باشد، مثلاً کسی که دارای ملکه ی تقواست تا زمانی که متوجه فضیلت آن است مایل به پیروی از شهوت نیست و به مقتضای تقوا عمل می کند ولی تا زمانی که آتش شهوت شعله ور شد مغلوب آن قرار می گیرد و گاهی شهوات نمی گذارند که انسانی متوجه فضیلت تقوا شود و این شعور را تضعیف می کند.

اما عصمت و شعور ناشی از آن، اینگونه نیست و اگر این شعور هم از اقسام سایر شعور بود که ما به آن آشنا هستیم در آن تخلف راه پیدا می کرد و احیانا ممکن بود که اثر نکند. بنابر این این علم و شعور از سنخ سایر علوم و ادراکات نیست که قابل تعلیم و اکتساب باشد.

خداوند در جمله (وَ عَلَّمَکَ ما لَمْ تَکُنْ تَعْلَمُ) که خطابی است مخصوص شخص پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم؛ اشاره به همین مطلب کرده است که بر خلاف سایر علوم هیچ گاه مغلوب هیچ یک از قوای شعوری دیگر نمی شود بلکه همیشه غالب است و آنها را در استخدام خود دارد و لذا پیوسته و به طور دائم صاحبش را از گمراهی و خطا باز می دارد. و در روایات هم وارد شده است که پیامبر و امام دارای روحی