هزار و یک حکایت اخلاقی جلد 1 صفحه 164

حکایت 240: آیت قرآن و رحمت سلطان!

شیخ اجل سعدی می گوید: پادشاهی را شنیدم که به کشتن اسیری اشارت کرد. بیچاره در آن حالت نومیدی، ملک را دشنام دادن گرفت و سقط گفتن، که گفته اند: هر که دست از جان بشوید، هر چه در دل دارد ، بگوید.

وقت ضرورت چونماند گریز

دست، بگیرد سر شمشیر تیز

إذا یئس الإنسان طال لسانه

کسنور مغلوب یصون علی الکلب(1)

ملک پرسید: چه می گوید؟ یکی از وزرای نیک محضر گفت: ای خداوند! همی گوید: «وَالْکَاظِمِینَ الْغَیْظَ وَالْعَافِینَ عَنِ النَّاسِ(2)» ، ملک را رحمت آمد و از سر خون او درگذشت. وزیر دیگر که ضد او بود، گفت: ابنای جنس ما را نشاید در حضرت (محضر) پادشاهان، جز به راستی سخن گفتن. این، ملک را دشنام داد و ناسزا گفت!

ملک، روی از این سخن در هم آورد و گفت: آن دروغ وی پسندیده تر آمد مرا، از این راست که تو گفتی، که روی آن در مصلحتی بود و بنای این بر خبثی و خردمندان گفته اند: دروغی مصلحت آمیز به (بهتر است) که راستی فتنه انگیز.

هر که شاه آن کند که او گوید

حیف باشد که جز نکو گوید(3)

حکایت 241: کشاف العیوب!

گویند: بین اعمش و همسرش کدورتی واقع شد. به یکی از دوستانش گفت: بین من و همسرم آشتی ده و سخن بگو تا از من راضی شود.

آن دوست نزد همسر اعمش آمد و گفت: ای زن؛ اعمش مردی است بزرگ، از او بیزار نشوی که کوری چشمش و باریکی ساق پایش و ضعف زانوهایش و بوی بد زیر بغلش و سرخی کف دستش، چیزی نیست!

اعمش گفت: خدا تو را ذلیل کند، آن قدر از عیبهای من شمردی که همسر من بعضی از آنها را نمی دانست!(4)

حکایت 242: شکر نعمت

شیخ اجل سعدی می گوید: لطف خدا شامل حال گشته ای شد و به مجلس حق پرستان راه یافت و صفات زشت اخلاقی را به صفت پسندیده تبدیل کرد. عیب جوها در غیاب او همچنان بدش را می گفتند و اظهار می کردند که فلانی به همان حال سابق است و نمی توان به زهد او اعتماد کرد.

1- آدمی را به گاه نومیدی زبان دراز گردد، چونان گربه که به وقت شکست، بر سگ بتازد.
2- آل مران / 134. پرهیزکاران آنانند که خشم خود را فرو می برند و از خطای مردم در میگذرند.
3- گلستان / باب اول، حکایت 1
4- یکصد موضوع، پانصد داستان 245/3 ؛ به نقل از: نمونهی معارف 103/3 .