هزار و یک حکایت اخلاقی جلد 1 صفحه 170

به کار انداخت و آنها را راهنمایی کرد تا بتوانند کمبود خود را جبران کنند و از این امتیاز بزرگ محروم نمانند. تنها عیب آنها همین است. لطمه ای که اینها می خورند نه از لحاظ پلیدی و گنه کاری و آلایش های باطنی و روحی است و کیفری که آنها می بینند از جهت نافرمانی خدا و زیر پا گذاشتن مقررات و قوانین استوار دینی نیست؛ بلکه از این لحاظ است که نمی توانند به درستی سود و زیان خود را تشخیص دهند و کیفری که آنها می بینند . اگر به کار بردن کیفر در این جا مناسب باشد . از این لحاظ است که گاه و بلکه همیشه، دوست را به جای دشمن و دشمن را به جای دوست، تلقی می کنند و از دشمنان دوست نما، لطمهها و خسارت های بزرگ و جبران ناپذیری متحمل می شوند. گاه دیده می شود افرادی آرزو می کنند که ای کاش هیچ نمیدانستند؛ غافل از این که بیچاره ترین افراد نوع بشر اینها هستند. چوبی که اینها از راه نادانی و بی خبری می خورند، به مراتب دردناک تر از چوبی است که افراد دانا و فهمیده به واسطه ی کجروی و انحراف می خورند.

مردم دانا و فهمیده، هر چه باشند یک قدم از ایشان جلوترند. آنها آگاهانه قدم برمی دارند و دانسته به سود یا زیان خود اقدام می کنند. راست است که مسئولیت اینها سنگین و گناه نافرمانی های آنها عظیم و کیفر تبهکاری های آنها دردناک است؛ اما در هر حال راه تأمین سعادت و کسب موفقیت به روی آنها باز و هموار است. لطمه هایی که اقوام عقب افتاده و ملل استعمار زده از ایادی ستم و استثمار و تجاوز می خورند، ناشی از روح استضعاف ایشان است. قرآن کریم مردم آگاه را در راه نجات این گروه بسیج می کند و کشتن و کشته شدن را به خاطر ایشان فضیلت می شناسد و ترک آن را سزاوار نکوهش و ملامت می داند.

از این دسته بگذریم، دسته دیگری را مشاهده میکنیم که فهمیده و سنجیده خطا میکنند و به راه غلط می روند. اینها کمبود دیگری دارند که عبارت است از کمبود ایمان. گرفتاری ایشان این است که هوی و هوس و طمع و شهوت بر ایشان غالب است و نمی خواهند از نور ایمان و عقل استفاده کنند و عناصری سالم و پاک باشند. بیچاره ها برای موجه جلوه دادن رویای شیطانی خود و محکوم کردن و خطاکار معرفی کردن دیگران ، به هزار سفسطه و مغلطه رو می آورند. نتیجه ی این مغلطه ها و سفسطه ها چیزی جز اغفال و فریب همان طبقه مستضعف نخواهد بود.

اما شطیطه بانوی قهرمان نیشابور، در محیط تاریک آن روز که رعب سیاست و حکومت عباسیان و تزویر و خودخواهی منصور و همکارانش، تشخیص حقیقت را برای مردم دشوار می کرد و نفع طلبی و شهوت پرستی و اطاعت آن را برای بسیاری موهون جلوه میداد، هر دو امتیاز را دارا بود؛ تشخیص حقیقت و اطاعت از آن، به خصوص که از نیشابور تا مدینه، آن هم در دنیای آن روز، فاصله بسیار بود و دسترسی به امام و تشخیص وی از مدعیان دروغین را دشوار و دشوارتر میکرد.

اکنون خواننده گرامی را در متن جریان قرار میدهیم: هنوز امام ششم در قید حیات بود. گروهی از مردم نیشابور اطراف هم گرد آمدند و از وضع روزگار و غلبه باطل و رواج جور و ستم با یکدیگر درددل کردند. سپس گفتند: ما هر ساله مبلغی از وجوهات شرعیه را خدمت امام می فرستیم؛ اما به واسطه ی کثرت مدعیان دروغین امامت و جاه طلبان، اطمینان نداریم که پول ما به دست پیشوا و رئیس مذهب ما میرسد یا نه. امسال