هزار و یک حکایت اخلاقی جلد 1 صفحه 25

قاسم محرمانه دستور داد در غذای ابن الرومی زهر بریزند. ابن الرومی پس از آن که غذای مسموم را خورد، متوجه شد. فورا از جا برخاست که برود. قاسم گفت: کجا می روی؟ ابن الرومی گفت: به همان جا که من را فرستادی. قاسم گفت: پس سلام من را به پدر و مادرم برسان. ابن الرومی گفت: من از راه جهنم نمی روم!(1)

ابن الرومی به خانه ی خویش رفت و به معالجه پرداخت؛ ولی معالجه ها فایده نبخشید و بالاخره با شمشیر زبان خویش از پای درآمد!(2)

حکایت 28: هنر به چشم عداوت!

شیخ اجل سعدی می گوید: یکی از دوستان را گفتم امتناع سخن گفتنم به علت آن اختیار آمده است در غالب اوقات، که در سخن، نیک و بد اتفاق افتد و دیده ی دشمنان جز بر بدی نمی آید. گفت: دشمن آن به که نیکی نبیند.

و أخو العداوه لای بصالح

إلا و یلمزه بکذاب أشر

هنر به چشم عداوت، بزرگ تر عیب است

گل است سعدی و در چشم دشمنان خار است

نور گیتی فروز چشمای هور

زشت باشد به چشم موشک کور(3)

حکایت 29: نقصان مایه و شماتت همسایه!

شیخ اجل سعدی می گوید: بازرگانی را هزار دینار خسارت افتاد. پسر را گفت: نباید که این سخن با کسی در میان نهی. گفت: ای پدر! فرمان تو راست، نگویم؛ و لکن خواهم مرا بر فایده ی این مطلع گردانی که مصلحت در نهان داشتن چیست؟ گفت: تا مصیبت دو نشود: یکی نقصان مایه و دیگر شماتت همسایه.

مگوی اندُه(4) خویش با دشمنان

که لا حول گویند شادی کنان(5)

حکایت 30: حرّافی!

گویند: حضرت سلیمان ((علیه السلام))یکی از یاران جنی خود را برای کاری فرستاد. یک نفر را در پی او روانه کرد تا از کرده ها و گفته های او برایش خبر بیاورد. وقتی آن مأمور باز آمد، گفت: آن یار جنی وارد بازار شد، سرش را به سوی آسمان بلند کرد، سپس نگاهی به مردم کرد و بعد سرش را به زیر انداخت. وقتی آن یار آمد، سلیمان(علیه السلام)از او پرسید: چرا در بازار سرت را به طرف آسمان بلند کردی؟ او گفت: تعجب کردم از این که ملائکه بالای سر این مردم هستند و آنها با سرعت بسیار حرف میزدند (بی حساب می گفتند و عمل می کردند!)(6).

1- ابن الرومی چون به زخم زبان زدن عادت کرده بود و این کار به اصطلاح برایش ملکه شده بود، در واپسین لحظات عمر نیز نتوانست از زخم زبان زدن. خودداری کند
2- داستان راستان 197/1: به نقل از: تتمه المنتهی 2/ 400؛ تاریخ ابن خلکان 3/ 44
3- گلستان / باب چهارم. حکایت 1.
4- اندوه.
5- گلستان / باب چهارم. حکایت 2.
6- یکصد موضوع ، پانصد داستان 62/3 *به نقل از : شنیدنی های تاریخ/281