هزار و یک حکایت اخلاقی جلد 1 صفحه 433

خورد و خروس را به جا گذاشت و گفت: اگر آشی با همین خروس درست کنی آزادت می کنم. غلام شور بای خوبی تهیه کرد، باز بخیل شوربا را خورد و خروس را گذاشت و غلام را آزاد نکرد، برای بار سوم دستور داد با پیکر خروس حلیمی تهیه کند و پیوسته غذاهای رنگارنگ با یک خروس دستور می داد و غذا را می خورد و خروس را نگه میداشت.

بالاخره غلام به تنگ آمد و گفت: آقای من! دیگر مرا میلی به آزاد شدن نیست، شما را به خدا این خروس را آزاد کنید و بخورید تا از دست شما راحت شود!(1)

حکایت 616: خانه ای پر از سوزن!

امام محمد غزالی در بارهی نکوهش دوستی مال و بخل چنین می نویسد:

در حکایت است که محمد بن یحیی بن خالد بن برمک در نهایت بخل بود. پس خویشاوند او [به نام ابوالحارث جممیز] را که با او الفتی تمام داشت، از حال او بپرسیدند و گفتند: مائده ی (غذای) او را صفت (توصیف) کن. گفت: بند انگشتی است در انگشتی و کاسه های آن، منقوش (نقش و نگار یافته است از دانه ی خشخاش!

گفتند: در آن سفره که (چه کسی حاضر باشد؟ گفت: کرام کاتبین!(2) گفتند: کسی با وی نان خورد؟ گفت:

بلی، مگس! گفتند: تو را بدو اختصاصی است (با او نسبت خویشاوندی داری) و جامهی تو را پاره بینیم! گفت: به خدای که سوزنی ندارم که بدوزم و اگر محمد بن یحیی را خانه ای باشد از بغداد تا نوبه(3) و پر سوزن بود، سپس یعقوب لیلا بر وی آید و جبرئیل و میکائیل را نزد وی آرد و ایشان را ضمان دهد (ضامن کند) و از وی محمد بن یحیی) سوزنی عاریت (قرض) خواهد، تا پیراهن یوشف لی را که از دست زلیخا دریده شده بود(4) بدوزد، نیابد؛ [با این حال، چگونه مرا لباس پوشد؟!](5)

لو أن دارک أنبتت لک و أحتشت

إبرا یضیق بها فناه المنزل

و أتاک یوسف یستعیرک إبره

الخیط قمیصه لم تفعل

در اوصاف بخلش بگویم حدیثی

ندانم تو را از من این باور آید

چو سوزن چنان تنگ چشم است در بخل

که یک رشته تابی به چشمش درآید

حکایت 617: بخیل نیکوکاری نمیکند

طالب علم صالحی به در خانهی بخیلی رفت و گفت: چنین شنیده ام که تو مقداری از مال خود را به مستحقان اختصاص داده ای، من بی نهایت مستحق و فرومانده ام. آن مرد بهانه ای آورد و گفت: من آنچه در

1- پند تاریخ 4/ 62؛ به نقل از: المستطرف.
2- انفطار / 11، ترجمه: [فرشتگانی] والامقام و نویسنده.
3- «نوبه : بخشی از ساحل رود نیل که بین مصر و سودان واقع شده است.
4- اشاره به آیات 25 و 28 سوره مبارکهی یوسف.
5- احیاء علوم الدین 703/4 (کتاب نکوهش دوستی مال و بخل).