هزار و یک حکایت اخلاقی جلد 1 صفحه 468

به خاطر محبت توقف می کنند و از من سؤال می کنند و سلام می رسانند؛ اما شما به احترام آنها قیام نمی کنید و برای آنها خوردنی حاضر نمیکنید؟

سپس از جعفر طیار سخن گفتند و مراتب کرامت نفس، ادب و محبت او را در مقابل دیگران خاطرنشان کردند.(1)

حکایت 669: پذیرایی از آستین!

صاحب مجالس المؤمنین می نویسد: ابن میثم بحرانی(2) در اوایل امر گوشه نشینی اختیار کرده بود، عده ای از فضلای عراق و حله در نامه ای خطاب به او نوشتند: شما با این مقام علمی نباید گوشه نشینی کنید، از شما تقاضا میکنیم به عراق تشریف بیاورید.

ابن میثم این ابیات را در پاسخ نامه نوشت:

طلبت فنون العلم أبغی بها العلا

فقصر بی عما سموت به القل

تبین لی أن المحاسن کلها

فروع و أن المال فیها هو الأصل

یعنی: علومی را جست و جو کردم تا شریف و صاحب مقام باشم؛ ولی تنگدستی و بینوایی مرا از آن مرحله ی بلند پایین آورد، آن گاه فهمیدم تمام محاسن فرع است و اصل، همان ثروت و مکنت داشتن است.

فضلای عراق در جواب او نوشتند: قضاوت شما اشتباه است؛ زیرا مال را در تمام شئون، اصل قرار داده اید.

ابن میثم این ابیات را در پاسخ آنان نوشت:

قد قال قوم بغیر علم

ما المرء إلآ بأکبرئه

فقلت قول امرء حکیم

ما المرء إلا بدرهمیه

من لم یکن درهم لدیه

لم یلتفت عرسه إلیه

یعنی: عده ای ندانسته ادعا کرده اند که ارزش مرد به حسب و نسب او است؛ ولی من حکیمانه میگویم که مرد فقط به خاطر پول اهمیت پیدا میکند، اگر کسی پول نداشته باشد زنش هم به او توجه نخواهد کرد.

ابن میثم چون دید این نامه نگاری ها فایدهای ندارد، به قصد زیارت به عراق مشرف شد. وقتی به مقصد رسید، لباس های کهنه و پاره ای پوشید و داخل مدرسه ای شد، فضلا و دانشمندان در آن مدرسه جمع بودند، او به هر کس سلام میکرد جوابش را با بی اعتنایی می داد تا این که وارد مجلس بحثی شد و در صف آخر نشست، هیچ کس به او توجه نکرد، آنان به مسئله ی مشکلی برخوردند که هیچ کدام نتوانستند آن را حل کنند.

ابن میثم برای حل آن مسئله په جواب دقیق ارائه کرد، کسی به جواب های صحیح او توجه نکرد. هنگام صرف غذا شد، سفره انداختند، ولی برای ابن میثم در گوشه ای ظرفی جداگانه آوردند و خودشان بر سر سفره نشستند و مشغول خوردن شدند. فردای آن روز ابن میثم لباس های فاخری پوشید و عمامه ی بزرگی بر سر